พจนานุกรมภาษา ล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา

พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา

โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์

เรียน 10 คำใหม่

ออกเสียงล้านนา	อักษรล้านนา	เทียบอักษรไทย	ความหมาย
ตั๋วเติบ	ต฿วฯเติปฯ	[ตัวเติบ]	ว.ตัวโต,มีร่างกายขนาดใหญ่
หม้อหน้า ฮก	หํมฯอฯห้นฯาร฿กฯ	[หม้อหน้ารก]	น.หม้อนรก - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''หม้อหน้าฮก''; แหล่งลงโทษผู้ทำความชั่วเมื่อตายไปแล้ว จะต้องตกนรกไปชดใช้บาปกรรมตามความหนักเบา มากน้อย ที่ได้ทำในขณะที่มีชีวิตอยู่ในเมืองมนุษย์ ดังปรากฏใน ไตรภูมิพระร่วง ว่า ''ฝูงสัตว์ที่เป็นมนุษย์มี 2 จำพวก คือพวกที่ทำแต่ความชั่วช้าต่างๆ เมื่อตายไปย่อมไปเกิดในอบายภูมิ ถ้าเกิดเป็นมนุษย์ก็จะอัปลักษณ์บัดสี ส่วนพวกมนุษย์ที่ฝักใฝ่ประกอบแต่กรรมดี เมื่อตายจะได้ไปเกิดในสวรรค์ชั้นสูงขึ้น'' และยังได้กล่าวถึงนรกอีกว่ามี 8 ขุม แต่ละขุมมีลักษณะแตกต่างกัน ตามความหนักเบาของโทษ(กรรม)ที่ได้กระทำมา เช่น นรกขุมที่ 1 ชื่อ ''สัญชีพนรก'' สำหรับผู้มีโทษ(บาปกรรม)น้อย เช่น เป็นโจรปล้นทำลายทรัพย์สิน เป็นผู้มีอำนาจข่มเหงผู้ต่ำต้อยกว่า เป็นต้น ลักษณะของนรกขุมนี้คือ พื้นเหล็กหนาเผาไฟจนลุกโชน มีขอบทั้ง 4 ด้าน มีอาวุธต่างๆ เช่น หอก ดาบ ฆ้อน ถูกเผาไฟลุกแดงจัด สัตว์นรกวิ่งพล่าน เท้าเหยียบไฟ ร่างกายถูกเผา สรรพาวุธฟัน แทง สับ ทุบ สัตว์นรกเจ็บปวดทรมาน ร้อนครวญครางดิ้นเร่าๆ ร่างกายฉีกขาดแล้วมาต่อกันใหม่โดยทันที ทรมานไปจนกว่าจะหมด..รกรรม'' และขุมที่ 8 เป็นขุมสุดท้ายชื่อ ''อเวจีมหานรก'' สำหรับสัตว์นรกพวกทำกรรมหนัก เช่น ฆ่ามารดาบิดา เป็นต้น ลักษณะของนรกขุมนี้ มีกำแพงปิดทั้ง 6 ด้าน มีหลาวแทงสัตว์นรกจนทะลุตรึงร่าง ให้ยืนกางแขนขาจำนวนหลายสิบเล่ม จนไม่สามารถขยับตัวได้ ถูกแผดเผาตลอดเวลาจนกระดูกแดงฉาน เป็นทุกข์ทรมานยิ่งนัก; ดู...หน้าฮก
เพ้	เระฯพ้	[เพร้]	ว.นี้,ที่นี้,สิ่งนี้,แบบนี้,อย่างนี้; พี้,ภี้,เภ้ ก็ว่า
ก..๋บกะโล่	กุบกโล่,กุ--	[ก..บกะโล่]	น.หมวกที่มีลักษณะเป็นทรงคลุ่ม มีปีกแข็งโดยรอบทำด้วยไม้ไผ่สาน หรือกระดาษอัด หรือใบลาน
หละกังเขาควาย	หลฯะคังฯเขัาฅวฯายฯ	[หละคังเขาฅวาย]	น.กังสดาล, ระฆังวงเดือน - ระฆังที่เป็นแผ่นแบน มีปีกผายออกสองข้าง ปลายโค้งแหลมงอนคล้ายเขาควาย; หละกังเงี่ยง ก็ว่า
ซอยตี๋น	ซอฯยฯตีนฯ	[ซอยต..น]	ก.ซอยต..น - เดินซอยเท้า,เดินอยู่กับที่
บ่าตั๊ดใจ๋	บ่าฯทัดฯไจ	[บ่าทัดใจ]	ว.ไม่ตรงใจ,ไม่ถูกใจ
ออกกั๋มม์	ออฯก	[ออกกัมม์]	ก.พ้นระยะควบคุมความประพฤติ เช่นพระพ้นพิธีเข้าปริวาสกรรม
ตุ้นต๊อง	ทุ่รท้อฯง	[ทุ่นท้อง]	ก.พอบรรเทาความหิว
กะง็อก	กะงัอฯก	กะง็อก	ก.ผงก,พยัก - อาการที่ก้มหน้าแล้วเงยทันที เพื่อแสดงการรับรู้ เรียก กะง็อกหน้า-พยักหน้า