พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา

โดย อ.จรีย์​ สุนทรสิงห์

เรียน 10 คำใหม่

ออกเสียงล้านนาอักษรล้านนาเทียบอักษรไทยความหมาย
ขอแขน ขํอฯแขนฯ[ขอแขน]น.กำไลมือ
ป้อเลี้ยงพํอฯล้ยฯง[พ่อเลี้ยง]น.ผู้ชายที่มีฐานะดี,ผู้ชายที่ร่ำรวย,นายทุน,คหบดี
แหนบแหนฯบ[แหนบ]น๑.เครื่องมือสำหรับถอนหนวด ถอนขน เป็นต้น น๒.ชุดตับของแผ่นเหล็กกล้า สำหรับกันความสะเทือน หรือยุบตัว เช่นแหนบรถยนต์ เป็นต้น
หม้อหํมฯอฯ[หม้อ]น.ภาชนะสำหรับหุงต้มใส่น้ำ หรือสิ่งของอย่างอื่น ทำด้วยดินเผา โลหะ หรือวัสดุชนิดอื่น มีหลายขนาด หลายแบบรูปทรงต่างๆ
เฮือกเริอฯก[เรือก]น.เรือก - ไม้ไผ่ที่ผ่าเป็นซีกๆ แล้วถักด้วยหวายสำหรับปูพื้นสะพาน หรือกั้นเป็นรั้ว
บ่ฮู้ขี้มีดังบํ่รู้ขี้มีดังฯ[บ่รู้ขี้มีดัง]ว.ไร้เดียงสา - ยังไม่เดียงสา,ยังไม่รู้ความควรไม่ควร,ยังไม่รู้รับผิดชอบชั่วดี,ยังไม่ประสา; โดยทั่วไปมักหมายถึง เด็กเล็กหรือเด็กๆ ที่ยังไม่ประสีประสา หรือ คนไม่เต็มเต็ง ไม่เต็มบาท ที่เรียกว่า ''คนสึ่งตึง'' เมื่อทำผิด-ถูกปะการใด ย่อมได้รับการอภัยเสมอ
นักนักฯ[นัก]ว.มาก,มากมาย,อย่างยิ่ง; ใช้ "นัก" เป็นพื้น เช่น จะไปอู้นัก-อย่าพูดมาก,วอกนัก-โกหกมาก: ส่วนที่แปลว่าชำนาญหรือเก่งในทางชั่ว มักใช้ "ขี้" เช่น ขี้โส้-นักโทษ,ขี้เหล้น-นักการพนัน: และใช้ "นัก/ผู้" ในหมายความว่า เก่ง/ชำนาญการ เช่น นักอู้-นักพูด,นักบิน-ผู้มีความสามารถบังคับอากาศยาน
จ๋กกะหลิ้งจ฿กฯกหิ้ลฯง[จกกะหลิ้ง]ก.จี้รักแร้,ล้วงรักแร้; จ๋กกะหลี้,จ๋กเก๊าแฮ้ ก็ว่า
เยียะบ่จ้าง฿งฯเยยฯะบํช่างฯ[เยียะบ่ช่าง]ก.ทำไม่เป็น
บ่าเขือแจ้บ่าฯเขิอฯอแจ้[บ่าเขือแจ้]น.มะเขือขื่น - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''บ่าเขือแจ้/บ่าเขือฮืน''; มะเขือขื่น เป็นไม้ล้มลุกกึ่งไม้พุ่มขนาดเล็ก เป็นพืชผักสมุนไพร สูง 1-3 เมตร มีหนามและขนปกคลุมตามลำต้น ใบเดี่ยวลักษณะรูปดาว ออกเรียงสลับ รูปไข่ โคนใบรูปหัวใจ ปลายแหลมหรือมน ผิวใบทั้งสองด้านมีขนและหนาม ดอกเดี่ยวหรือดอกช่อ ออกตามซอกใบ กลีบดอกสีม่วง ยับย่น มี 5 กลีบ ผลเดี่ยว ทรงกลม ขนาด 2-3 ซ.ม. ผลอ่อนผิวเรียบเป็นมัน สีเขียวเข้ม มีลายขาวแทรก เมื่อแก่เต็มที่สีเหลืองสด มีกลิ่นเฉพาะตัว มีรสขมและขื่นเล็กน้อย ภายในผลมีเมล็ดจำนวนมาก ผลอ่อนกินเป็นผักจิ้มหรือผักแกง ผลแก่จะใช้ทั้งเปลือก เนื้อ และเมล็ดปรุงน้ำพริก เช่นน้ำพริกกะปิ ลำต้น ราก เมล็ด ใช้ทำยาได้หลายชนิด; ดู...บ่าเขือฮืน

สงวนลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2564-65 / Copyright 2021-22. All rights reserved.
จรีย์ สุนทรสิงห์ สำนักมรดกล้านนา จ.เชียงใหม่