พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
| ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
|---|---|---|---|
| เปี่อนฮ้อนเปื่อนหนาว | เปิ่อฯรร้อฯรเปิ่อฯรหนฯาวฯ | [เปี่อนร้อนเปื่อนหนาว] | ก.กระสับกระส่ายร้อนๆ หนาวๆ |
| สันขา | สันฯขา | [สันขา] | น.หน้าขา - ส่วนหน้าของขานับแต่โคนขาถึงหัวเข่า |
| ศั๋ทธา | ระฯศัทธฯาฯ | [ศรัทธา] | น.ศรัทธา - ความเชื่อ ความเลื่อมใส ความเชื่อมั่นในสิ่งดีงาม: บางทีใช้คู่กับคำว่า ประสาทะ เป็นศรัทธาประสาทะ ก.เชื่อ, เลื่อมใส, เห็นชอบ เช่น เขาศรัทธาในพระพุทธศาสนา |
| หุมไล่เหล่า | หุมไล่เหั่ลฯา | [หุมไล่เหล่า] | ดู...หมไล่เหล่า |
| สะหลุงหน้อย | สๆลฯงห้นฯอฯยฯ | [สลุงหน้อย] | น.สลุงขนาดเล็ก,สลุงใบเล็ก |
| ข่ามสีนาด | ข่ามฯสีนาฯดฯ | [ข่ามสีนาด] | ก.ใช้ปืนยิงไม่ออก; ข่ามปื๋น ก็ว่า |
| ถี่ | ถี่ | [ถี่] | ก.ตระหนี่,มัธยัสถ์,ประหยัด ว๑.รอบคอบ,รัดกุม,ชัดแจ้ง; ว๒.บ่อย,ชิดกัน |
| กอมก้อดำ | คอฯมคํอฯดำ | [คอมค่อดำ] | น.กะเพราแดง - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียกว่า ''กอมก้อดำ''; กะเพราแดง ไม้ล้มลุก เป็นพืชสมุนไพร ทรงพุ่ม ลำต้นกลม สีเขียวอมแดง, ใบเดี่ยวออกตรงข้าม ทรงรี ขอบใบเป็นรอยหยักเล็กๆ สีเขียวอมม่วงแดง หรือน้ำตาลอมแดง ด้านบนสีเข้มกว่าด้านล่าง มีขนสีขาวเล็กๆ ปกคลุม กลิ่นหอมแรงฉุนเฉพาะตัว รสชาติเผ็ดร้อน, ดอกออกเป็นช่อ ก้านช่อดอกยาว ตั้งขึ้นคล้ายฉัตร บริเวณปลายกิ่งและปลายยอด กลีบดอกสีขาวแกมม่วงแดง, ผลเป็นเม็ดเล็กๆทรงไข่ เมื่อแก่แห้งแล้วจะแตกออก ภายในมีเมล็ดเล็กๆ ทรงรี สีดำอยู่มากมาย: กะเพราแดงมีกลิ่นแรงกว่ากะเพราขาว มีประโยชน์และสรรพคุณทางยาหลายอย่าง นำมาประกอบอาหารเมนูต่างๆ ได้มากมาย |
| บอกไฟขึ้น | บอฯกไฟขึ้นฯ | [บอกไฟขึ้น] | น.บ้องไฟ - หรือวัสดุอย่างอื่น ลักษณะกลวงยาว อัดด้วยดินปืน (เฝ่า)ข้างใน ใช้ไม้ไผ่ยาวทั้งลำผูกเป็นหาง รอบหัวบอกไฟติดกระบอกไม้ไผ่ขนาดเล็กหลายๆ ขนาดลดหลั่นกัน ยาวประมาณ ๑ ฟุต เรียกว่า "โหว้" เพื่อให้เกิดเสียงเมื่อบอกไฟขึ้นหรือลง ชาวล้านนาถือว่า จิ๋บอกไฟ (จุดบ้องไฟ) เป็นการไล่เสนียด สิ่งชั่วร้ายให้หายไป และจะมีสิ่งที่เป็นสิริมงคลมาแทน และถือว่าเป็นพุทธบูชา |
| ลมจอย | ล฿มฯชอฯยฯ | [ลมชอย] | น.ลมโชยเฉื่อย,ลมที่พัดอ่อนๆ |