พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
เรียน 10 คำใหม่
| ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
|---|---|---|---|
| ตานต้อด | ทาฯนฯทอฯด | [ทานทอด] | น.ทานทอด - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''ตานต้อด''; ทานทอด - การถวายทานที่มีลักษณะคล้ายกับการทอดผ้าป่า ต่างกันตรงที่ ''ทานทอด'' เจาะจงแด่พระภิกษุรูปใดรูปหนึ่ง ทำตอนกลางคืนและปิดเป็นความลับ ไม่ให้พระทราบว่าเจ้าภาพเป็นใครมาจากไหน การจัดตกแต่งจตุปัจจัยเครื่องไทยทานเหมือนผ้าป่า นำไปตั้งบริเวณหน้าก..ฏิหลังจากพระจำวัด (เข้านอน) อย่างเงียบๆ ผู้เข้าร่วมทำบุญแอบซ่อนอยู่ในที่มืดเพื่อไม่ให้พระมองเห็น เสร็จแล้วให้สัญญาณ (นิยมจุดประทัด) ให้พระตกใจสะดุ้งตื่นออกมาดู เมื่อเห็นเช่นนั้นก็เดินเข้าไปยืนอยู่ใกล้ๆเครื่องไทยทานสักอึดใจหนึ่ง มองไปรอบๆก็ไม่เห็นใคร จึงทักทาย ถาม ด้วยเสียงดังพอควรว่า ''เป็นของใคร มาจากไหน เป็นของคนหรือของผี ควรแก่การอุปโภค บริโภค สำหรับสมณะหรือไม่ หากไม่ ขอได้โปรดช่วยกันยกกลับคืนไปเถิด'' พูดทำนองนี้แล้วกลับเข้าไปในห้อง สักครู่กลับออกมายังเห็นมีเครื่องไทยทานอยู่ที่เดิม พระก็กล่าวสัมโมทนียกถา ชักผ้า ให้พร เป็นเสร็จพิธี |
| ผดร้อน | ผ฿ดฯร้อฯร | [ผดร้อน] | น.ผดร้อน - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียกว่า ''ตุ่มเหื่อ''; ดู...ตุ่มเหื่อ |
| ตุงกะด้าง | ทุงระฯกด้างฯ | [ทุงกระด้าง] | น.ธงทำด้วยแผ่นไม้ หรือแผ่นโลหะ เช่นแผ่นเงิน แผ่นสังกะสี เป็นต้น หรือหล่อเป็นแผ่นคอนกรีต นิยมทำลวดลายเป็นรูปพรรณพฤกษา ลายดอกไม้นานาพรรณ สัตว์ในหิมพานต์ ลายสัตว์ใน ๑๒ ราศี หรือลายนาคเกี้ยว เป็นต้น แล้วลงรักปิดทอง ประดับด้วยกระจกสีอย่างงดงาม ตั้งไว้เป็นเครื่องสักการะ |
| ขี้โม้ | ขี้โม้ | [ขี้โม้] | ก.พูดโกหก,พูดไม่มีความจริง ขี้ลม ก็ว่า |
| บ่าตึ่ง | บ่าฯตึ่งฯ | [บ่าตึ่ง] | น.ตูมกาขาว - น.ตุมกาขาว - ไม้ยืนต้นทรงพุ่ม ขึ้นตามป่าทั่วไป ผลกลมเหมือนลูกบอล เปลือกแข็ง เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๕ - ๖ ซ.ม. เมื่อสุกสีเหลืองสด กินไม่ได้ |
| แมวพ้อย | แมวฯระฯพ้อฯยฯ | [แมวพร้อย] | น.แมวที่มีลายเป็นจุดๆ หลายสี |
| ป้อหลวง | พํอฯหลฯวฯง | [พ่อหลวง] | น.ผู้ใหญ่บ้าน - ตำแหน่งหัวหน้า หรือผู้ปกครองในระดับหมู่บ้าน; นายบ้าน,แก่บ้าน ก็ว่า; เรียกภรรยาของแก่บ้าน หรือภรรยาของป้อหลวงว่า แม่หลวง |
| ดุ๋กกิ๋โล | ดุกกิโล | [ดุกกิโล] | น.ปลาดุกลำพัน - ลำตัวเรียวยาวกว่าปลาดุกชนิดอื่น สีคล้ำอมน้ำตาลแดง มีจุดประขาวเป็นแนวตั้งบนลำตัวคล้ายคันชั่งแบบจีน ครีบก้นกับครีบหางเชื่อมติดกัน |
| แม่ขะด้าง | แม่ขด้างฯ,-ระฯกด้างฯ | [แม่กระด้าง,-กระด้าง] | น.สูตรที่ตายตัว อย่างตำราที่ใช้สอบหาวันที่เป็นมงคล และอวมงคล เป็นต้น |
| แก้เจิง | แก้เชิงฯ | [แก้เชิง] | ก.แก้เชิง - หักล้างชั้นเชิง หรือเล่ห์เหลี่ยมของอีกฝ่ายหนึ่ง ด้วยอุบายหรือวิธีที่เหนือกว่า |