พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา

โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์

เรียน 10 คำใหม่

ออกเสียงล้านนาอักษรล้านนาเทียบอักษรไทยความหมาย
ป๋ากะมันปลฯฯากะมันฯ[ปลากะมัน]น.ปลากระโห้ - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''ป๋ากะมัน/ป๋าสา''; ปลากระโห้ หรือ ป๋ากะมัน/ป๋าสา เป็นปลาน้ำจืดขนาดใหญ่ชนิดหนึ่งในวงศ์ปลาตะเพียน มีความยาวเฉลี่ยประมาณ 1.5 เมตร แต่พบยาวสุดได้ถึง 3 เมตร หนักถึง 150 ก.ก. เป็นปลาน้ำจืดที่มีเกล็ดขนาดใหญ่ที่สุดในโลก ครีบหลังและครีบหางใหญ่ มีเกล็ดขนาดใหญ่ปกคลุมลำตัว ลำตัวสีคล้ำอมน้ำเงินหรือน้ำตาลเข้ม ครีบสีแดงเรื่อๆ ท้องสีจางกว่าลำตัว มีลักษณะสำคัญคือ ส่วนหัวโต ปากกว้าง ตาเล็ก ไม่มีหนวด; ปลากระโห้ เป็นปลาพันธุ์ดั้งเดิมที่มีอยู่ในลำน้ำเจ้าพระยา พบเฉพาะในแม่น้ำสายใหญ่ เช่น แม่น้ำแม่กลอง แม่โขง ปัจจุบันตามธรรมชาติมีจำนวนลดน้อยลง เนื่องจากปัญหาสิ่งแวดล้อม และการจับเป็นจำนวนมาก จึงถูกจัดอยู่ในสถานภาพให้เป็นปลาใกล้สูญพันธุ์ชนิดหนึ่ง
ป๋าสาปลฯฯาสา[ปลาสา]น.ปลากระโห้ - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''ป๋ากะมัน/ป๋าสา''; ดู...ป๋ากะมัน
ปลากระโห้ปลฯฯาระฯกโห้[ปลากระโห้]น.ปลากระโห้ - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''ป๋ากะมัน/ป๋าสา''; ดู...ป๋ากะมัน
ไม้ซวักเขี้ยวไม้ซัวฯกข้ยฯว[ไม้ซวักเขี้ยว]น.ไม้จิ้มฟัน - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''ไม้ซวักเขี้ยว/ไม้สวั๋กเขี้ยว''; ดู...ไม้สวั๋กเขี้ยว
ไม้จิ้มฟันไม้จิ้มฯฟันฯ[ไม้จิ้มฟัน]น.ไม้จิ้มฟัน - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''ไม้สวั๋กเขี้ยว/ไม้ซวักเขี้ยว''; ดู...ไม้สวั๋กเขี้ยว
อ้น ออกเสียง อ้นอ฿้นฯ[อ้น]น.อ้น/ตัวอ้น - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) ก็เรียก ''อ้น''; อ้น หรือ ตัวอ้น ชาวไทยถิ่นเหนือ (คนเมือง) บางท้องที่มักจะเรียกว่า ''ตุ่น'' เพราะว่า อ้น และ ตุ่น เป็นสัตว์ที่มีลักษณะและพฤติกรรคล้ายคลึงกัน แต่อยู่คนละอันดับ อ้น/ตัวอ้น เป็นสัตว์ฟันแทะมีรูปร่างคล้ายหนูขนาดใหญ่ ลำตัวกลม อ้วน ป้อม ขนสีน้ำตาล ตาและหูเล็กมาก ขาและหางสั้นไม่มีขน ฟันแทะคู่หน้ามีขนาดใหญ่เห็นได้ชัด รูปร่างโดยรวมคล้ายกับหนู มีความน่ารักในหน้าตา ชอบอาศัยอยู่ใต้ดินหรือโพรงไม้ อ้น เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองประเภท 1 แต่ก็ยังถูกนำไปบริโภคและนำมาเป็นสัตว์เลี้ยง อาหารของอ้นได้แก่ ลำไผ่ชนิดต่างๆ เปลือกแตงโม มันเทศ ข้าวโพด อ้อย อ้นเป็นสัตว์ที่กินน้ำน้อยมาก เพราะส่วนใหญ่จะดูดน้ำจากอาหาร; ดู...ตุ่น
ปลาส้มปลฯฯาส฿้้มฯ[ปลาส้ม]น.ปลาส้ม - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''ป๋าส้ม''; ดู...ป๋าส้ม
ขี้ตะแหล้ ออกเสียง ขี้ ตะแหล้ขี้ตะแห้ลฯ[ขี้ตะแหล้]น.ไส้เดือนดิน - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''ขี้ตะแหล้''; ลักษณะโดยทั่วไป ขนาดลำตัว 0.4-0.6 ซ.ม. ยาว 13-20 ซ.ม. สีน้ำตาลแดงเข้ม อาศัยอยู่บริเวณผิวดิน ใต้กองมูลสัตว์ เศษหญ้า กินเศษซากอินทรียวัตถุ ขยายพันธุ์ได้อย่างรวดเร็ว; ประโยชน์ของไส้ดือนดิน/ขี้ตะแหล้ มีประโยชน์นานัปการ ที่เราคุ้นเคยคือทำให้ดินร่วนซุย ส่งผลให้พืชเจริญเติบโตงอกงาม ไส้เดือนดินเป็นผู้ย่อยซากอินทรียสารในดินทำให้มีขนาดเล็กลง เพิ่มพื้นที่ผิวให้จุลินทรีย์ในดินสามารถย่อยสลายกลายเป็นอินทรียสารที่มีขนาดเล็กลง, ในภาคเหนือนิยมใช้เป็นเหยื่อตกปลา, ทางด้านปศุสัตว์สามารถนำไปใช้เป็นอาหารสัตว์ ให้ส้ตว์กินทั้งตัวเป็นเป็น หรือทำเป็นไส้เดือนผงก็ได้ เนื่องจากมีปริมาณโปนต..นสูงมาก
ไส้เดือนดินไส้เดิอฯรดินฯ[ไส้เดือนดิน]น.ไส้เดือนดิน - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''ขี้เดือน/ขี้เดือนดิน/ขี้ตะแหล้''; ดู...ขี้ตะแหล้
แมงม้าแมงฯม้า[แมงม้า]น.ตั๊กแตนตำข้าว/ตั๊กแตนต่อยมวย - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''แมงม้า''; ตั๊กแตนตำข้าว หรือ แมงม้า ลักษณะทั่วไปลำตัวยาวเรียว 5-6 ซ.ม. ปีกสีเขียวใบไม้ ประดับด้วยจุดสีเหลืองข้างละ 1 จุด อกสีเหลืองอมเขียว อกปล้องแรกยืดยาว ขาคู่หน้าเป็นแบบหนีบขนาดใหญ่ที่แข็งแรง และยังมีขอบหยักคล้ายซี่เลื่อยแหลมคม ไว้ช่วยตะปบเหยื่อไม่ให้หลุดก่อนที่จะกิน ที่พัฒนาให้กลายเป็นขาหนีบใช้สำหรับจับเหยื่อ, ตาขนาดใหญ่สีน้ำตาล และมีตาเดี่ยวอีก 3 ดวง อยู่ตรงกลางหน้าผากระหว่างตารวมทั้ง 2 ข้าง ตาเดี่ยวทำหน้าที่รับแสงมากกว่ารับภาพเหมือนตารวม, ขณะทำการจับเหยื่อทำท่ายกขาขึ้นประกบกันและโยกไปมาคล้ายท่ายกมือไหว้หรือการจรดมวย อันเป็นที่มาของชื่อ หรือคล้ายม้าย่องกำลังยกขาหน้า จึงได้ชื่อว่า ''แมงม้า'' ส่วนหัวสามารถหมุนคอได้เกือบ 360 องศา จึงจัดเป็นแมลงที่สามารถมองผ่านไหล่ของตัวเองไปด้านหลังได้), แมงม้า กินแมลงชนิดอื่น หรือศัตรูพืช เป็นอาหาร