พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
เรียน 10 คำใหม่
| ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
|---|---|---|---|
| ล่างเล่ง | ล่างฯเล่งฯ | [ล่างเล่ง] | ว๑.โตงเตง,โพรก เช่น เสื้อหลมล่างเล่ง - เสื้อหลวมโพรก; ล่างเล่งต่างเต่ง,หล่างเหล่ง,หล่างเหล่งต่างเต่ง ก็ว่า ว๒.ไม่เข้มข้น,เหลวเละ(ใช้กับของเหลว) เช่น แก๋งน้ำล่างเล่ง - แกงใส่น้ำมากเกินไป |
| ดื่น | ดื่ | [ดื่น] | ก.มากหลาย (นิยมใช้ นัก หรือจ้าดนัก) |
| มีดป๋ายว้าย | มีดฯปลฯายฯว้าฯยฯ | [มีดปลายว้าย] | น.มีดปลายเรียว |
| สูมาถั้นเก๊า | สูมาถั้นฯเคั้าฯ | [สูมาถั้นเค้า] | ก.การขอขมาด้วยเครื่องขมาที่มีค่าเต็มยศ อันมีเครื่องสักการะต่างๆ เช่น สลุงน้ำเข้าหมิ้นส้มป่อย หมากสุ่ม หมากเบ็ง ต้นผึ้ง ต้นเทียน ต้นดอก เป็นต้น |
| งัวต่าง | ง฿วฯต่างฯ | [งัวต่าง] | น.วัวที่ใช้บรรทุกของหรือสินค้า |
| โจ้ | โจ้ | [โจ้] | น.เรียกลำธารลึกว่า ห้วยโจ้ ก.เทลง,โปรยลง |
| ควันไฟไผห่อบ่ก..้ม | ฅัวฯรไฟไผหํอฯบํกุ้ม | [ฅวันไฟไผห่อบ่ก..้ม] | สำ.ควันไฟใครห่อก็ไม่มิด - สำนวนคำโบราณล้านนา (กำบ่าเก่า) ว่า ''ควันไฟไผห่อบ่ก..้ม''; - เป็นสุภาษิตใช้เปรียบเทียบเรื่องราวต่างๆที่เกิดขึ้น แม้พยายามปกปิดไว้ก็ยากที่จะทำได้ ในที่สุดเรื่องราวความลับเหล่านั้นย่อมถูกเปิดเผยออกมา เป็นการสอนให้ทราบว่า บรรดาความลับต่างๆ ไม่สามารถปิดบังได้ ไม่วันใดก็วันหนึ่งเรื่องราวหรือความลับนั้น ย่อมถูกเปิดเผยออกมาแน่นอน ดังพุทธภาษิตว่า ''นัตถิ โลเก ระโห นามะ'' แปลว่า ''ชื่อว่าความลับไม่มีในโลก'' การทำความชั่ว หรือความดี หรือความไม่ดีไม่ชั่ว จะปกปิดไม่ได้ คนทำความชั่วคิดเอาว่าไม่มีใครรู้ แต่หารู้ไม่ว่า ผู้รู้ ผู้เห็นนั้นมีอยู่ ผู้รู้คนแรกคือจิตของตน เมื่อรู้แล้วก็ฝังไว้ในจิต เมื่อไปที่ไหนก็ตามจิตของตนก็รู้ตลอดเวลาว่า ตนทำอไร และวันหนึ่งความลับก็เปิดเผยตัวตนออกมาเอง (ผลของความลับ ถ้าความลับชั่วผลก็ออกมาชั่ว ความลับดีผลก็ออกมาดี) |
| วันไท ออกเสียง วันไต | วันฯไท | [วันไท] | น.วันไท - ชื่อของวันที่ได้มาจาก ''การนับแบบหนไท'' โดยจับเอา ''แม่มื้อ'' และ ''ลูกมื้อ'' มาเรียงคู่กัน แม่มื้อมี ๑๐ ได้แก่ ๑กาบ ๒ดับ ๓รวาย ๔เมือง ๕เปิก ๖กัด ๗กด ๘ร้วง ๙เต่า ๑๐ก่า; ลูกมื้อ มี ๑๒ ได้แก่ ๑ไจ้ ๒เป้า ๓ยี ๔เหม้า ๕สี ๖ไส้ ๗สะง้า ๘เม็ด ๙สัน ๑๐เร้า ๑๑เส็ด ๑๒ไค้; (ตัวเลขที่กำกับไว้ใช้อธิบายถัดจากนี้) จับคู่ แม่มื้อกับลูกมื้อ ๑คู่๑,๒คู่๒,๓คู่๓ ได้ กาบไจ้ ดับเป้า รวายยี....ไปถึง ๑๐คู่๑๐ ก่าเร้า /หมดตัวสุดท้ายของแม่มื้อคือ ๑๐ก่า/ ถัดไปเอา ๑คู่๑๑ กาบเส็ด, ๒คู่๑๒ ดับไค้,รวม ๑๒ คู่ ครบรอบที่ ๑, เริ่มรอบที่ ๒ คู่ถัดไป ๓คู่๑ รวายไจ้, ๔คู่๒ เมืองเป้า...ทำเช่นนี้ต่อไปจนครบ ๕ รอบ ที่ ๑๐คู่๑๒ ก่าไค้ เป็นคู่สุดท้าย รวม ๖๐ คู่ ทั้งหมดนี้เรียก ''วันไท'' ได้มาจาก ''การนับแบบหนไท'': ******* ถ้ายังไม่เข้าใจไปเรียน ฟรี ได้ที่ ''ศูนย์การเรียนภาษาฯ'' วัดพระสิงห์ เชียงใหม่ ในวันอาทิตย์ เวลา 09:00-11:00 น. ******* |
| ผิว | ผิวฯ | [ผิว] | น.ส่วนที่มีลักษณะบางๆ เป็นพื้นหุ้มอยู่ภายนอกของหนัง หรือเปลือก เป็นต้น |
| ป้องหง้อง | ป้อฯงห้งฯอฯง | [ป้องหง้อง] | ก๑.กระเง้ากระงอด - แสดงอาการโกรธและงอน ก๒.ผงกขึ้น หรือทะลึ่งขึ้นจากพื้นหรือระดับปกติเพื่อทำร้าย ใช้กับสัตว์เล็ก เช่น แมงป่อง |