พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
อ่ำ | อํา | [อ่ำ] | คำปฏิเสธ...บ่,มิ,ไม่ |
กอมก้อขาว | คอฯมคํอฯขาวฯ | [คอมค่อขาว] | น.แมงลัก - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''กอมก้อขาว''; แมงลัก ไม้ล้มลุกขนาดเล็ก ลักษณะคล้ายโหระพา ต่างกันที่กลิ่น ใบสีเขียวอ่อนกว่าโหระพา ลำต้นสูง 2-3 ฟุต แตกกิ่งก้านสาขามาก กิ่งอ่อนเป็นเหลี่ยม, ใบเดี่ยว กลมรี ปลายใบแหลม สีเขียวอ่อน มีขนนิ่ม กลิ่นหอม, ดอกออกเป็นช่อ ตามบริเวณปลายกิ่ง หรือยอด กลีบสีขาว คงทน อยู่ได้นาน, ผล เมื่อกลีบดอกร่วงก็จะเป็นผล ขนาดเล็ก สีน้ำตาลเข้ม ในผลมีเมล็ด 4 เมล็ด: แมงลักเป็นพืชสมุนไพร ลำต้น ใบ เมล็ด มีสรรพคุณใช้ทำยาได้หลายชนิด ใบแมงลักมีกลิ่นหอม ทั้งใบและเมล็ดใช้ประกอบอาหารเช่นเดียวกับกระเพราและโหระพา ช่วยดับคาว และเพิ่มความหอมของอาหารได้ดี นิยมใช้รับประทานกับขนมจีน หรือใส่แกงต่างๆ เช่น แกงเลียง แกงหน่อไม้ ห่อหมก แกงอ่อม เป็นต้น |
มุยแม่ | มุแม่ | [มุยแม่] | น.ขวานม่าน - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียกว่า ''มุยแม่''; ขวานม่าน หรือ มุยแม่ คือ คือขวานที่ทำเป็นรูปลิ่ม ไม่มีส่วนโค้งและไม่มีหงอน ไม่มีง่ามสำหรับถอนตะปู ใช้ได้เฉพาะการฟัน ผ่า ถาก ทุบ เท่านั้น; ดู...มุย |
ป้ำ | พํา | [พ่ำ] | ว.ค่อม,เตี้ย; เช่น กล้วยพ่ำ - กล้วยหอมค่อม เป็นต้น |
แป้งเข้าหนม | แป้งฯเขั้าห฿นฯม | [แป้งเข้าหนม] | น.แป้งที่ใช้สำหรับทำขนม |
นอด | นอฯด | [นอด] | น.ชื่อพืชหลายชนิดทั้งพืชน้ำและพืชบก |
มอกเหม๋าะ | มอฯกโหมฯอฯะ | [มอกเหมาะ] | ว.พอดี,พอเหมาะ |
ต๋ายหนึ้ง | ตายฯหึ้นฯง | [ตายหนึ้ง] | ก.ตายนึ่ง - ตายเพราะแดดจัด อย่างตะไคร่น้ำ เป็นต้น |
หึง | หึงฯ | [หึง] | ก.หึง - หวงทางประเวณี เช่น ผัวหึงเมีย เมียหึงผัว ล้านนาว่า "ขาง" เช่น เมียขางผัว(ยืม-หึง) ว.ช้า,นาน; เหิงนาน ก็ว่า |
โกมลอย | โค฿มฯลอฯยฯ | [โคมลอย] | น.เครื่องเล่นทำด้วยทำด้วยกระดาษว่าว รูปทรงกลมรีคล้ายลูกโป่ง ด้านล่างมีปากกลมใช้ไม้ไผ่เป็นโครง มีหางยาวห้อยลงจากปาก มีกระบะเล็กๆ ใส่เครื่องสักการะแขวนที่ปาก นิยมใช้ประทัดผูกเป็นสายแขวนไว้ เพื่อเป็นสัญญาณให้คนมองดูในขณะที่ลอยขึ้น การปล่อยต้องพัดหรือใช้พัดลมเป่าให้พองตัวยกตั้งขึ้น แล้วบรรจุควันร้อน เพื่อให้พยุงตัวลอยขึ้น โกมลอย ใช้ปล่อยเวลากลางวันที่มีอากาศแจ่มใส ในงานเทศกาลต่างๆ นิยมกันมากในประเพณีลอยกระทง; ว่าวควัน,ว่าวลม,ว่าวฮม ก็ว่า |