พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
สั๋บเหงา | สัปฯเหังฯา | [สับเหงา] | ก.สัปหงก - อาการที่หน้างุบลงบ่อยๆ เพราะเหงาหลับ |
บ่าต่อม | บ่าฯต่อฯม | [บ่าต่อม] | น.กระดุม ภาษาถิ่นเหนือเรียก ''บ่าต่อม'': กระดุม หรือ บ่าต่อม - วัตถุที่เป็นชิ้นส่วนเล็กๆ ลักษณะโค้งมน หรือกลมแบน หรืออาจมีลวดลาย ใช้สำหรับกลัดเสื้อผ้าให้ติดกัน เพื่อปกปิดหรือไม่ให้หลุดออกจากร่างกาย หรือเพื่อใช้ในการตกแต่งเสื้อผ้าเพียงเท่านั้น ใช้งานโดยการกลัดเข้ากับรังดุม หรือใช้ห่วงบนผ้าอีกชิ้นหนึ่งคล้องไว้ จะทำให้ปลายผ้าที่มีกระดุมกับรังดุมอยู่ติดกัน: กระดุม ผลิตได้ด้วยวัสดุหลายชนิด ไม่ว่าจะเป็นวัสดุจากธรรมชาติ อาทิ เขาสัตว์ กระดูก เปลือกหอย ไม้ หรือวัสดุสังเคราะห์ เช่น แก้ว โลหะ พลาสติก เป็นต้น กระดุมมีหลายรูปแบบ อาจจะเป็นแบบมีรู หรือกระกดุมมีก้าน |
โต้งโย่ง | โท่฿งฯโย่฿งฯ | [โท่งโย่ง] | ก.โดดขึ้น,ผลุดขึ้น, กระดกขึ้น -อาการที่ของใหญ่โผล่ผลุดขึ้น ในทันที ทันใด เช่น โกมลอย เริ่มลอยขึ้นสู่ ท้องฟ้า; ต้งย่ง ก็ว่า. ถ้าของขนาดเล็กใช้ ต้องย่อง |
กล้วยค้าว ออกเสียง ก้วย ค้าว | ก้ลฯวฯยฯฅ้าวฯ | [กล้วยฅ้าว] | น.กล้วยหอม ภาษาถิ่นเหนือเรียกว่า ''ก้วยค้าว''; - เป็นพืชผลไม้สมุนไพรล้มลุก มีหลายพันธุ์ ขึ้นเป็นกอ มีลักษณะกลมๆ มีกาบเปลือกหุ้มล้อมรอบ ผิวลื่นเรียบ สีขาวขุ่นปนเขียว มีหน่อเหง้างอกโผล่ขึ้นมาจากดิน, ใบเดี่ยวแบบขนานเรียก ''ใบตอง'' ใบอ่อนสีเขียวอ่อน มีก้านใบอยู่ตรงกลาง ใบแบนยาวใหญ่ สีเขียวสด, ดอกเป็นช่อเป็นเครือยาว มีปลีออกที่ปลายยอด ปลายรีสีแดงม่วง, บนเครือมีหวีเรียงซ้อนกันอยู่ มีดอกยาวรีเรียงอยู่ในหวีคล้ายพัด ต่อมาจะเติบโตเป็นผล, ผลกลมๆ ทรงรียาวใหญ่ ผลอ่อนเปลือกสีเขียว เมื่อสุกเปลือกสีเหลือง ข้างในมีเนื้อสีขาวเหลือง เนื้อนุ่ม รสชาติหวานหอม, เมล็ดกลมเล็กๆ สีดำ แข็ง อยู่ในเนื้อกล้วย บางพันธุ์ไม่มีเมล็ด: กล้วยหอม มีสรรพคุณเป็นยา ใช้รักษาโรคได้หลายอย่าง นำมารับประทานเป็นผลไม้ นำมาประกอบอาหาร ของหวาน ได้หลากหลาย |
ลมหัวปี๋ | ล฿มฯห฿วฯปี | [ลมหัวปี] | ดู...ลมหลวง |
อึ๊ตึ๊ | อึ้ทึ | [อึ้ทึ] | ว.ลักษณะอ้วนและเตี้ยไม่มาก |
ถ้านต๋าย | ถ้านฯตายฯ | [ถ้านตาย] | ว.แทบตาย,ปางตาย |
ปืดหนังสือ | ปืดฯ | [ปืดหนังสือ] | ก.เปิดหนังสือ |
ลิง | ลิงฯ | [ลิง] | น.สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม คล้ายคน มีหลายชนิด มีทั้งชนิดมีหางและไม่มีหาง; วอก ก็ว่า |
นกยฺองปี๋ | น฿กฯอยฯอฯงปีลฯ | [นกอฺยฺองปลี] | น.นกกินปลี - นกตัวเล็ก สีสันสวยงาม จะงอยปากแหลมเรียวยาวโค้ง ชอบแหย่เข้าไปดูดน้ำหวานในปลีกล้วย มีหลายชนิด |