พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา

โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์

เรียน 10 คำใหม่

ออกเสียงล้านนาอักษรล้านนาเทียบอักษรไทยความหมาย
ไม้ฮวกไม้รวฯก[ไม้รวก]น.ไม้ไผ่รวก - ลำปล้อง สั้น เล็ก เนื้อหนาเหนียวและตรง นิยมใช้ทำไม้ส้าว รั้ว ราวตากผ้า เป็นต้น มี ๒ ชนิด ได้แก่ ไม้ฮวกดำ และ ไม้ฮวกแดง
ไม้ฮักไม้รักฯ[ไม้รัก]ต้นรัก - มี ๒ ชนิด: น๑.ไม้ต้น ดอกสีเหลืองอ่อน ออกเป็นช่อ ผลกลม ปีกสีแดงสด น้ำยางใสเป็นพิษ ใช้ลงพื้นหรือทาสิ่งต่างๆ เรียกว่า "น้ำรัก", น๒.ไม้พุ่มขนาดเล็ก ใบใหญ่ หนา มีขนละเอียดสีขาวนวลคลุมใบ ดอกสีขาวหรือม่วง กลางดอกเป็นสันสูง ๕ แฉกคล้ายมงก..ฎ ทุกส่วนของต้นมียางสีขาวข้น เป็นพิษ นิยมใช้ดอกร้อยมาลัย ทำอุบะ พานพุ่ม เป็นต้น; ดอกป่านเถื่อน ก็ว่า
ไม้แฮ้วไม้แร้วฯ[ไม้แร้ว]ดู...แฮ้ว
ไม้เฮี้ยไม้เฮ้ยฯ[ไม้เฮี้ย]น.ไม้ไผ่ชนิดหนึ่งลำปล้องเล็ก ยาว เนื้อไม้บาง
ไม้ไฮไม้ไฮ[ไม้ไฮ]น.ไม้ไทร ภาษาถิ่่นเหนือ หรือ คำเมืองเรียก ''ไม้ไฮ''; ไทร เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูงประมาณ 10-20 เมตร แตกกิ่งก้านเป็นพุ่มทึบ บางชนิดเป็นพุ่มโปร่ง ไทรบางชนิดมีรากอากาศห้อยลงมาตามกิ่งก้านและลำต้นย้อยลงมาด้านล่าง เช่น ไทรย้อย บางชนิดมีพูพอนที่โคนต้น ผิวเปลือกเรียบ สีขาวปนเทา ใบเป็นใบเดี่ยวแตกออกจากกิ่งและส่วนยอดของลำต้น ดอกออกเป็นช่อ แต่จะมีเพียงดอกเดียวหรือเป็นคู่ เช่นดอกของไทรย้อย ผลมีขนาดเล็กกลม ประมาณ 1 ซ.ม. เปลือกบาง ส่วนมากเมื่อสุกจะมีสีแดง ภายในมีเมล็ดจำนวนมาก
พะ - พะพร-ระฯพ หรือ พ ที่มี ร กล้ำ ออกเสียงเท่ากับ พ ในภาษาไทยกลาง โดยที่ระวง " ฯระฯ " หรือ "ฯร" ที่กล้ำอยู่นั้น มิได้ทำหน้าที่เป็นตัวอักษร แต่จะทำหน้าที่เป็นเครื่องหมายให้ออกเสียงคล้ายกับ ph ในภาษาอังกฤษ โดยพ่นลมออกให้มากกว่าเวลาออกเสียงพยัญชนะ พ และไม่ใช้วิธีกล้ำเสียงเหมือนภาษาไทยกลาง ที่ถูกต้องนั้นต้องอ่านเป็น "ภ" แต่บังเอิญเสียงเหมือน "พ" จึงใช้ "พ" เป็นส่วนมาก และเนื่องจาก เสียงกล้ำไม่มีในภาษาล้านนา ในพจนานุกรมนี้ คำที่มี ระฯพ หรือ พร กล้ำอยู่จะไม่ออกเสียง ร, ล กล้ำ อย่างภาษาไทยกลาง เช่น พระครู - ระฯพระฯคู ออกเสียง พะคู, พรม - ระฯพ฿มฯ ออกเสียง พม, เพลง - เพลฯง ออกเสียง เพง เป็นต้น
พะ - พะ พ[พ]พ (พะ) เป็นอักษรต่ำ เทียบตัว "พ" ออกเสียงเป็น ป๊Žะ มีพื้นเสียงเท่ากับอักษร "ป" ในภาษาไทย ใช้เป็นพยัญชนะต้น ตัวสะกด และตัวตามในแม่กบ ในภาษาบาลี สันสกฤต ถ้าใช้อักษร พ - พ เมื่อมี ระวง ระฯ กำกับอยู่จะออกเสียง พะ เท่ากับ พ ในภาษาไทย
พ่วมระฯพ่วฯม[พร่วม]ว.ร่วม,พร้อมเพรียง,ทันกัน; พุ่ม,ฮ่วม ก็ว่า
พ่วมกั๋นระฯพ่วฯมกันฯ[พร่วมกัน]ว.ร่วมกัน,พร้อมเพรียงกัน,ทันกัน; ฮ่วมกั๋น ก็ว่า
พ่วมกิ๋นพ่วมตานระฯพ่วฯมกินฯระฯพ่วฯมทาฯนฯ[พร่วมกินพร่วมทาน]ก.ทำบุญร่วมกัน; ฮ่วมกิ๋นฮ่วมตาน ก็ว่า