พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
เรียน 10 คำใหม่
| ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
|---|---|---|---|
| เลสะนา | เรส¢ | [เรสนา] | ดู...ลิดสะหนา |
| ปี๋ตั๋วเปิ้ง | ปีต฿วฯเพิ่งฯ | [ปี๋ตั๋วเปิ้ง] | น.นักษัตรปีเกิด หรือ ปีนักษัตร ภาษาถิ่นพายัพ(คำเมือง)เรียก ''ปี๋ตั๋วเปิ้ง''; นักษัตรปีเกิด หรือ ปี๋ตั๋วเปิ้ง - เป็นปีตามสุริยคติ ไทยและชาติอื่นในเอเชียตะวันออก เช่น จีน ญี่ปุ่น เวียดนาม แบ่งเป็นรอบปี รอบละ 12 ปี แต่ละปีกำหนดสัตว์เรียกเป็นชื่อเรียงกันไปดังนี้ 1.ปีชวด-ปีหนู-ปี๋ไจ้ 2.ปีฉลู-ปีวัว-ปี๋เหม้า 3.ปีขาล-ปีเสือ-ปี๋ยี 4.ปีเถาะ-ปีกระต่าย-ปี๋เหม้า 5.ปีมะโรง-ปีงูใหญ่-ปี๋สี 6.ปีมะเส็ง-ปีงูเล็ก-ปี๋ไส้ 7.ปีมะเมีย-ปีม้า-ปี๋สะง้า 8.ปีมะแม-ปีแพะ-ปี๋เม็ด 9.ปีวอก-ปีลิง-ปี๋สัน 10.ปีระกา-ปีไก่-ปี๋เล้า 11.ปีจอ-ปีสุนัข-ปี๋เส็๋ด 12.ปีก..น-ปีหมู/ช้าง-ปี๋ไก๊ (ปี๋...เป็นชื่อปีของล้านนา) สำหรับคนไทยนั้นเริ่มต้นปีนักษัตรใหม่เริ่มจากวันปีใหม่ไทยหรือวันสงกรานต์ (ถิ่นเหนือ-วันพญาวัน) เป็นวันเถลิงศกคือวันขึ้นปีใหม่ คนไทยสมัยก่อนจึงมักจำปีเกิดเป็นปีนักษัตร (ปี๋ตั๋วเปิ้ง); ดู...ตั๋วเปิ้ง |
| จิ๊นหนึ้ง | ชิ้นฯหึ้นฯง | [ชิ้นหนึ้ง] | น.เนื้อนึ่ง - เนื้อที่ทำให้สุกด้วยไอน้ำร้อน |
| เจ๊ด | เชัดฯ | [เช็ด] | ก๑.เช็ด - ถูให้สะอาด หรือถูให้แห้ง. ก๒.เช็ด - เป็นวิธีการรักษาสุขภาพอย่างหนึ่งในล้านนา โดยการเสกคาถาใส่ใบไม้ เช่น ใบพลู ใบไพล(ปูเลย) เป็นต้น แล้วลูบไปตามบริเวณที่มีอาการ เจ็บหรือบวม อันเกิดจากฝี เส้นเอ็นทับกัน เส้นเลือดตีบตัน โรคผิวหนัง หรืออาการ เจ็บป่วยที่ไม่รู้สาเหตุซึ่งเชื่อว่า ถูกอำนาจผี หรือคุณไสยบางอย่าง |
| น้ำหัว | นาฯห฿วฯ | [น้ำหัว] | น.สิ่งที่ดีที่สุดของสิ่งนั้นๆ เช่น น้ำหัวกะทิ ว.สิ่งแรก,ครั้งแรก,คราว แรก,อย่างแรก,ก่อนผู้อื่น เช่น กิ๋นน้ำหัว - กินก่อนคนอื่น(สำหรับสิ่งนั้น) |
| ขวง | ขวฯง | [ขวง] | น๑.กรง เช่น กรงนก,กรงไก่; ขง ก็ว่า น๒.ผักสะเดาดิน - ไม้ล้มลุกขึ้นในนาใบรูปหอก ปลายใบแหลม ดอกขนาดเล็กสีม่วง ยอดอ่อนกินได้ มีรสขม; ผั๋กขวง,ผั๋กขี้ขวง ก็ว่า น๓.ผี,วิญญาณสัตว์ที่ตายน๔.สิ่งที่นำเอาความจัญไรมาให้ ว.ไม่เจริญ |
| กวมแลง | ควฯมแลงฯ | [ควมแลง] | น.เวลาอาหารเย็น ว.กำลังรับประทานอาหารเย็น |
| แมงมาย | แมงฯมายฯ | [แมงมาย] | ดู...เม่า น.๑ |
| ไม้สั๋ก | ไม้สักฯ | [ไม้สัก] | น.ไม้สัก - ไม้ต้น ลำต้นเปลาตรง ใบรูปไข่ผิวใบมีขนสาก ดอกขนาดเล็กสีขาวนวล ออกเป็นช่อแยกแขนงตามปลายกิ่ง เนื้อไม้แข็ง คงทน เหมาะสำหรับสร้างบ้านและทำเครื่องใช้ |
| เหล้นกิ๋นแต๊ | เห้ลฯรกินฯแท้ | [เหล้นกินแท้] | ก.เล่นพนันเอาเงินหรือทรัพย์กันจริงๆ |