พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
สว่างมาย | ส่วฯางฯมายฯ | [สว่างมาย] | ก.คลาย,ทุเลา,สร่าง,อาการดีขึ้น |
เหมือนหล่อฮูหลาว | เหิอฯรหลฯอฯรูหลฯาวฯ | [เหมือนหล่อรูหลาว] | สำ.กินหรือดื่มไม่รู้จักอิ่ม; ดู...ฮูหลาว |
ยอดม้อนกำอู้ | ยอฯดม้อฯรคำฯอู้ | [ยอดม้อนคำอู้] | ว.ยอดม้อนกำอู้ - คือ คำพูด คำสอน บทกวีนิพนธ์ ที่คนรุ่นเก่าหรือบุรพาจารย์ได้เขียนไว้ หรือพูดไว้ เห็นว่ามีคุณค่าและสาระที่จะนำมาสะกิดเตือนใจแก่คนรุ่นหลัง ให้รู้จักใช้สติปัญญาไตร่ตรอง แล้วนำไปประพฤติปฏิบัติ เช่น โคลงโลกนิติ พระนิพนธ์ในสมเด็จพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร เปรียบเทียบสิ่งหนึ่งกับอีกสิ่งหนึ่ง เพื่ออธิบายสิ่งนั้นให้ชัดเจนขึ้นว่า ''นาคีมีพิษเพี้ยง สุริโย...เลื้อยบ่ทำเดโช แช่มช้า...พิษน้อยหยิ่งยโส แมลงป่อง...ชูแต่หางเองอ้า อวดอ้างฤทธี'', หรือ บทประพันธ์ในนิราศภูเขาทอง ของสุนทรภู่ ในขณะที่พายเรือไปอยุธยา ถึงบริเวณตำบล ''บางพูด'' แถวบางยี่ขัน นนทบุรี ให้คติสอนใจในเรื่องคำพูดว่า ''ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์ มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต แม้นพูดชั่วตัวตายทำลายมิตร จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจา'' หรือ พระยาพรหมโวหาร กวีเอกแห่งล้านนาไทย ได้ประพันธ์ไว้ใน ''คร่าวสี่บท'' หรือ ''ค่าวฮ่ำนางจม'' บรรยายถึงพิษของความผิดหวังแห่งความรักที่มีต่อ ''ศรีชม'' เมียรัก ไว้ตอนหนึ่งว่า ''ยามเมื่อฮัก น้ำส้มว่าหวาน...ใจ๋บ่เจยบาน น้ำต๋าลว่าส้ม''; ดู...ยอดม้อน |
สู่เข้าเอาขวัญ | สู่เขั้า´าขัวฯร | [สู่เข้าเอาขวัน] | ดู...สู่ขวัน |
น้ำบ่าดาย | นาฯบ่าฯดายฯ | [น้ำบ่าดาย] | น.น้ำเปล่าๆ เช่น กิ๋นน้ำบ่าดาย - ดื่มน้ำเปล่าๆ |
ใบเสมา | ไบ | [ใบเสมา] | ดู...ใบสีมา |
ล้อม | ล้อฯม | [ล้อม] | ก.กั้นโดยรอบ เช่น ล้อมรั้ว. โอบเป็นวงโดยรอบ เช่น ล้อมจับผู้ร้าย. |
เหลือก | เหิลฯอฯก | [เหลือก] | น.เหลือบ - ชื่อแมลงรูปร่างคล้ายแมลงวันแต่โตกว่า ตัวเมียดูดเลือดคนและสัตว์ ก.อาการที่ทำให้ตาดำอยู่ด้านบน เรียก เหลือกต๋า |
ฮกในต๊อง | ร฿กฯในท้อฯง | [รกในท้อง] | ดู...ฮกเกิด |
ดั้งเดิม | ดั้งฯเดิมฯ | [ดั้งเดิม] | ว.เก่าก่อน,เก่าแก่,เดิมที,โบราณ |