พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
ยากลำบาก | ยากฯลำบาฯกฯ | [ยากลำบาก] | ดู...ยากนัก |
ยีย่อย | ยีย่อฯยฯ | [ยีย่อย] | ว.ย่อยยับ,ละเอียด |
มดง่าม | ม฿ดฯง่ามฯ | [มดง่าม] | น.มดง่าม - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) ก็เรียก ''มดง่าม'' เช่นเดียวกับภาษาไทยกลาง: มดง่าม มีลักษณะสีน้ำตาลเข้ม กรามใหญ่ หนวดมี 4-12 ปล้อง ส่วนมากมี 12 ปล้อง เว้าลง ลำตัวแบ่งออกเป็น 3 ส่วน คือหัว อก และท้อง อกปล้องแรกและปล้องกลาง มีลักษณะนูน ปล้องสุดท้ายเว้าลง ส่วนท้องกว้าง รูปไข่ ลำตัวยาว 4.5-13 ม.ม. มดง่ามไม่มีเหล็กใน อาวุธของมันมีเพียงง่ามปากกัด พิษของมันอยู่ที่คมกราม ทำให้เกิดอาการเจ็บคัน และ ชา เป็นผื่น; สถานที่ทำรังของมดง่ามมีหลายรูปแบบ ได้แก่ ใต้พื้นดิน ใต้ใบไม้ผุ ขอนไม้ผุ ใต้ก้อนหิน เป็นต้น; มดง่ามไม่กินน้ำหวาน หรือน้ำตาล อาหารหลักของมันคือ เมล็ดพืช และซากสัตว์ มันจะขนอาหารสะสมไว้ในโพรงใต้ดินเพื่อกินในหน้าแล้งอย่างพอเพียง |
ขาบไหว้ | ขาปฯไห้วฯ,ระฯกาปฯไห้วฯ | [กราบไหว้,ขาบไหว้] | ก.กราบไหว้ |
ข้า | ข้า | [ข้า] | น.ข้าทาส,บ่าวไพร่,คนรับใช้; ขี้ข้า ก็ว่า ก.ฆ่า - ทำให้ตาย,ทำลาย ส.สรรพนามบุรุษที่ ๑ ใช้แทนตัวผู้พูดทั้งหญิงและชาย ปกตินิยมใช้กับชายที่มีวัยใกล้เคียงกัน หรือเพื่อนสนิท เช่นถามว่า หนัง สือเหล้มนี้ของไผ-หนังสือเล่มนี้ของใคร ตอบว่า ของข้า- ของเรา; ปัจจุบันชาย นิยมใช้ตามภาษากลางแทนตัวว่าผม แทนคำรับว่าครับ ส่วนสตรียังคง นิยมใช้ คำแทนตัวว่าข้าเจ้า และแทนคำรับว่าเจ้า |
อินดู | อินฯดู | [อินดู] | ก.เอ็นดู,สงสาร,เห็นใจ; อิ่นดู ก็ว่า |
บอกไฟหม้อ | บอฯกไฟหํมฯอฯ | [บอกไฟหม้อ] | ดู...บอกไฟบ่าขี้เบ้า |
ป็๋อด | ปัอฯด | [ป็อด] | ก.สั้น,ห้วน,ขาดหาย,ไม่ครบ เช่น เรียกซอสั้น หรือซอที่ไม่มีดนตรีประกอบว่า ซอป๋อด |
หัวใสมาบๆ | ห฿วฯไสมาปฯๆ | [หัวใสมาบๆ] | น.หัวล้านเหน่ง |
นายบ้าน | นาฯยฯบ้าฯนฯ | [นายบ้าน] | น.ผู้ใหญ่บ้าน - ตำแหน่งผู้ปกครองท้องที่ระดับหมู่บ้าน มีอำนาจหน้าที่ปกครองดูแลราษฎรในหมู่บ้านที่ตนรับผิดชอบ; แก่บ้าน,ป้อหลวง ก็ว่า |