พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
กนหื้อสูนกั๋น | ค฿นฯหื้สูรกันฯ | [คนหื้อสูนกัน] | ก.คนให้เข้ากัน |
ย้าย | ย้ายฯ | [ย้าย] | ก๑.เปลี่ยนที่ เช่น ย้ายบ้าน ย้ายที่อยู่; ก๒.ขน หรือเคลื่อนจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่ง ย้ายรถ ย้ายเก้าอี้; ว.อาการที่ร่างกายบางส่วนเคลื่อนไหวไปมาตามจังหวะการเดิน เช่น ย้ายก้น ย้ายเอว |
เสาผะยา | เสัาระฯพยฯา | [เสาพระยา] | ดู...เสามงคล |
เซาะว่า | โซอฯะว่าฯ | [เซาะว่า] | ก.หาเรื่องหรือหาความมาพูด |
เป๋นกุ๊ๆ มะๆ | เปนฯคุๆ มะๆ | [เปนคุๆ มะๆ] | ก.พูดไม่ชัดถ้อยชัดคำ |
ล้ำ | ลํา | [ล้ำ] | ก.ข้ามผ่านเข้าไปเกินเขตที่กำหนดผ่าน,เลย เช่น ยืนล้ำเส้น ว.ยิ่ง,ล้น เช่น งามล้ำ - สวยยิ่ง |
จู๊ | ชู้ | [ชู้] | น๑.ผู้ล่วงประเวณีสามีภรรยาผู้อื่น น๒. ของกินที่เข้าคู่กัน เช่น หอยนางรมกับยอดกระถิน, ส้มตำกับจี๋กุ๊ก, ยำหน่อไม้กับใบขิง, แมงมันจ่อมกับดอกสะเลียม เป็นต้น |
ผีหม้อหนึ้ง | ผีหํมฯอฯหึ้นฯง | [ผีหม้อหนึ้ง] | น.ผีหม้อนึ่ง - ผีประจำหม้อนึ่งไหข้าวในครัวเรือนของชาวล้านนา เชื่อกันว่าเป็นผีที่ศักดิ์สิทธิ์ มีบทบาทในการดูแลรักษาคนในครอบครัวให้อยู่เย็นเป็นสุข เมื่อยามเจ็บป่วยก็จะมีพิธีลงผีหม้อหนึ้ง เพื่อทำนายทายทักหาสาเหตุและวิธีรักษาโรค อุปกรณ์ลงผีหม้อนึ่งมีกระด้งใส่ข้าว สาร หม้อนึ่ง ไหข้าวที่สวมเสื้อโดยสอดไม้ในแขนเสื้อให้เป็นแขนหุ่น ขยุ้มเสื้อส่วนคอให้เป็นก้อนทำเป็นหัว เครื่องบูชาในการลงผีหม้อนึ่งมีเงิน ค่าขั้นตั้งตามแต่กำหนด สวยดอก หมาก พลู บุหรี่ พร้อมข้าวสาร ใส่ลงไปในกระด้ง แล้วจุดธูปเทียนเรียกวิญญาณผีเข้ามาสิงในหม้อนึ่งนั้น แล้วถามถึงเหตุการณ์ต่างๆ ซึ่งมักจะเป็นการถามเรื่องสุขภาพ การเจ็บป่วยเกิดขึ้นเนื่องจากอะไร วิญญาณที่สิงในหม้อนึ่งก็จะตอบโดยการใช้แขนหม้อนึ่งขีดเขียนลงไปในกระด้งที่มีข้าวสารเป็นรูปต่างๆ เพื่อทำนายบอกกล่าว; ผีย่าหม้อหนึ้ง,ผีปู่ดำย่าดำ ก็ว่า |
ผ๋ะ | ผะ | [ผะ] | ก.ประ,โปรย,พรม,หว่าน |
ต๋บขะหนาบ | ต฿ปฯขๆนฯาปฯ | [ตบขนาบ] | ดู...ต๋บบ่าผาบ |