พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
ฝืด | ฝืดฯ | [ฝืด] | ว.ไม่สะดวก,ติดขัด,ไม่คล่อง,ไม่ลื่นไหล |
เต็๋กเม็ก | เตักฯเมักฯ | [เต็กเม็ก] | ก.ข่มขืน,ขืนใจ,โทรมผู้หญิง |
บุก ออกเสียง บุ๋ก | บุก | [บุก] | น.บุก - ภาษาถิ่นเหนือ(คำเมือง) ออกเสียง ''บุ๋ก''; บุก หรือ บุ๋ก เป็นไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน ลำต้นกลมอวบ สีเขียวเข้ม ตามต้นมีรอยด่างเป็นดวงๆ เขียวสลับขาว สูง 1-2 เมตร, ใบเดี่ยว แตกใบที่ยอด กลุ่มใบแผ่เป็นแผงคล้ายร่มกาง ก้านใบต่อเนื่องกันเป็นกลุ่ม กลุ่มละ 5-7 ใบ รูปใบยาว ปลายแหลม ยาว 12-15 ซ.ม.ขอบใบหยักเว้าเป็นแฉกลึก, ดอกสีเหลือง ประกอบด้วยปลีและจานรองดอก ออกดอกในฤดูฝน บานตอนเย็น กลิ่นเหม็นมาก, หน้าแล้งต้นแห้งตายเหลือแต่หัวอยู่ใต้ดิน เมื่อจานรองดอกโรยเหลือแต่หัวปลีซึ่งจะกลายเป็นผล ก่อนออกดอกต้นจะตายเหลือแต่หัวเป็นก้อนกลมสีขาว ขนาด 6-10 ซ.ม.เจริญเติบโตอยู่ใต้ดิน: หัวบุกมีสรรพคุณ มีสารสำคัญต่างๆ มากมาย ลดน้ำตาลในเลือดได้ดี ทางการแพทย์แปรรูปใช้เป็นอาหารสำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวาน โรคมีไขมัน มีน้ำตาลในเลือดสูง, ทางด้านโภชนาการ มีการแปรรูปหัวบุกเป็น ''เส้นบุก'' ลักษณะเป็นเส้นเล็กๆใสคล้าย ''เส้นแก้ว'' หรือ วุ้นเส้น(งุ้น) รสอร่อย มีขายทั่วไป นำไปปรุงเป็นอาหารต่างๆ ได้เช่นเดียวกับ เส้นแก้วหรือวุ้นเส้น เหมาะสำหรับหมู่คนที่ลดน้ำหนัก หรือผู้สูงอายุ หรือผู้ที่ต้องควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด หรือผู้ที่เป็นโรคเบาหวาน, เหง้าและก้านใบใช้ปรุงเป็นอาหารได้: ส่วนที่เป็นพิษ เหง้าและก้านใบ ถ้าปรุงไม่ดี กินเข้าไปทำให้ปากและลิ้นพอง; ดู...เส้นบุก |
โห่ซ้าว | โห่ซ้าวฯ | [โห่ซ้าว] | ก.ส่งเสียงร้องดังเกรียวกราว |
ลก | ล฿กฯ | [ลก] | ว.ลก - สมัยโบราณเรียกลูกชายคนที่หกว่า "ลก" คู่กับลูกหญิงคนที่หกว่า "อ๋ก" เช่น พระเจ้าติโลกราช กษัตริย์ลำดับที่ ๑๐ พระนามเดิมคือ "ท้าวลก" เป็นพระราชโอรสองค์ที่ ๖ ในจำนวนพระโอรส ๑๐ พระองค์ ของพระยาสามฝั่งแกน กษัตริย์ลำดับที่ ๙ แห่งราชวงศ์มังราย |
ล่าว | ล่าวฯ | [ล่าว] | ก๑.เกริ่น,บอกข่าวล่วงหน้า ก๒.เอาไฟลวก,ทำการอย่างลวกๆ,ทำพอสังเขป ว.รวดเร็ว,เร่าร้อน |
กำจ่ม | คำฯจ่฿มฯ | [คำจ่ม] | น๑.คำบ่นรำพัน น๒.วรรณกรรมพรรณนาอารมณ์ ที่พระยาพรหมโวหารแต่งขึ้นขณะอยู่ในคุกที่เมืองแพร่ เป็นเรื่องที่เกิดขึ้นจริงในชีวิตของพระยาพรหมโวหาร ซึ่งถูกเจ้าหลวงวิชัยราชา เจ้าหลวงเมืองแพร่ คุมขังไว้ในคุกในข้อหาเป็นชู้กับนางจันหรือหม่อมจัน ซึ่งเป็นสนมของท่าน ก.ว่ากล่าวซ้ำๆ ซากๆ,พูดพร่ำบ่อยๆ |
อู้แล้วบ่แล้ว | อู้แลฯวฯบํแลฯวฯ | [อู้แล้วบ่แล้ว] | ก.พูดไม่รู้จบสิ้น ว.ไม่จบไม่สิ้น |
แป๋งหากั๋น | แปลฯงหากันฯ | [แปลงหากัน] | ก.ประนีประนอม,ออมชอม |
เจ้าหลวงเจียงใหม่ | เจั้าเจั้าหลฯวฯงชยฯงไห่มฯ | [เจ้าหลวงเชียงใหม่] | น.ผู้นำสูงสุดของเมืองเชียงใหม่ ประกอบด้วย ๑]พระเจ้ากาวิละ ๒]พระญาธัมมลังกา ๓]เจ้าหลวงเสฏฐีคำฝั้น ๔]พระญาพุทธวงศ์ ๕]พระเจ้ามโหตรประเทศ ๖]พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงษ์ ๗]พระเจ้าอินทรวิไชยานนท์ ๘]เจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์ และ ๙]พลตรีเจ้าแก้วนวรัฐ |