พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
กู้แอ้มข้าง | คู่แอ้มฯข้างฯ | [คู่แอ้มข้าง] | ดู... กู้แอ้ม |
หนป่าแดง | ห฿นฯป่าแดงฯ | [หนป่าแดง] | น.พระสงฆ์ในสำนัก หรือเชื่อตามคำสั่งสอนแบบวัดป่าป่าแดง (ปัจจุบันอยู่ในเขตตำบลสุเทพ อำเภอเมืองเชียงใหม่) ซึ่งเเป็นลัทธิลังกาวงศ์ |
เต็๋กปิม | เตักฯพิม์ | [เต็กพิมพ์] | ก.เอาวัสดุ เช่น ดิน ขี้ผึ้ง ปูนพลาสเตอร์ กดลงในแบบ หรือแม่พิมพ์เพื่อให้ได้รูปตามแบบที่ต้องการ สำ.เหมือนผู้ให้กำเนิดราวกับถอดมาจากพิมพ์เดียวกัน; ถอดเบ้า ก็ว่า |
มาน | มานฯ | [มาน] | น๑.เรียกคนหรือสัตว์ที่ตั้งครรภ์ว่า แม่มาน น๒.โรคท้องโต มีอาการหน้าท้องโป่งพอง เท้าบวม หายใจลำบาก ก.มีครรภ์,ตั้งท้อง,อุ้มท้อง; ปามาน ก็ว่า |
ตุ๋มไม้ | ตุมไม้ | [ตุมไม้] | น.ขอนไม้,ต้นไม้ที่ โค่นแล้ว |
ปี๋แล้ว | ปี¦วฯ | [ปีแล้ว] | น.ปีที่แล้ว,ปีที่ผ่านมา |
ฮ ออกเสียงเป็น ฮะ | ฮ | [ฮ] | ฮ (ฮะ) เป็นอักษรต่ำ ใช้เป็นพยัญชนะต้น จากการศึกษาของ ก่องแก้ว วีระประจักษ์ และ นิยะดา ทาสุคนธ์ พบว่ามีหลักฐานการปรากฏของอักษรตัวนี้เก่าที่สุดเมื่อ พ.ศ.๒๑๓๕ สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นเพื่อกำหนดให้ออกเสียง /h/ โดยตรง แม้ในแง่การออกเสียง "ร" หรือ "ร" ในล้านนาจะออกเสียง /h/ หรือเสียง /ฮ/ อยู่แล้ว แต่เมื่อมีการยืมศัพท์ โดยเฉพาะภาษาบาลีมาใช้มากขึ้น และนิยมออกเสียง ร-ร เป็นเสียง /ล/ อีกทั้งการเทศน์ก็นิยมออกเสียงอักษร ร-ร นี้เป็น /ล/ ด้วย แม้จะเป็นศัพท์ล้านนาก็ตาม ทำให้เกิดการสับสนจนต้องบัญญัติอักษร "ฮ-ฮ" เพื่อแก้ไขปัญหานี้ แต่ในพจนานุกรมนี้ถือว่าศัพท์ที่เป็นภาษาล้านนาหรือศัพท์ไทดั้งเดิม (Pro Tai) แล้ว กำหนดใช้อักษร ร-ร โดยให้ออกเสียง /ฮ/ ทุกคำเสมอไป และใช้อักษร ฮ-ฮ กับคำที่ยืมมาใช้หรือศัพท์ที่เกิดจากการเลียนเสียง. (คัดจาก...พจนานุกรมล้านนา-ไทย ฉบับแม่ฟ้าหลวง. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ ๑ พ.ศ.๒๕๔๗. ศาสตราจารย์ ดร.อุดม รุ่งเรืองศรี. หน้า ๙๒๒). |
ไขต๋าพะเจ้า | ไขตาระฯพเจั้า | [ไขตาพระเจ้า] | ก.เบิกเนตรพระพุทธรูป |
ตึงหม๋ด | ทึงฯห฿มฯด | [ทึงหมด] | ว.ทั้งหมด |
ไอ่ฮ่ากิ๋น | ไอ่ฮ่ากินฯ | [ไอ่ฮ่ากิน] | น.คำแช่งด่า ขอให้ห่าลงกิน |