พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
หมั๋ด | หัมฯด | [หมัด] | น๑.ตัวหมัด - ชื่อแมลงขนาดเล็ก ไม่มีปีก กระโดดไกล ปาก เป็นชนิดเจาะดูด ดูดเลือดคนและสัตว์ เป็นอาหาร น๒.ฝุ่นผงชิ้นเล็กๆ,ละออง |
ส๋บลวก | ส฿ปฯรวฯก | [สบรวก] | น.สบรวก - สถานที่แม่น้ำรวกไหลมาบรรจบกับแม่น้ำโขง เขตบ้านสบรวก อ.เชียงแสน จ.เชียงราย ห่างจากที่ว่าการอำเภอเชียงแสนทางทิศเหนือ ไปตามถนนสายเลียบลำน้ำโขง ๙ กิโลเมตร บริเวณนี้จึงเป็นจุดที่แผ่นดินของ ๓ ประเทศมาพบกัน คือ ไทย เมียนมาร์ และลาว เรียกว่า "สามเหลี่ยมทองคำ" |
แจ้เข้า | แช่เขั้า | [แช่เข้า] | ก.แช่ข้าว - นำข้าวสารเหนียวลงแช่ในภาชนะที่เรียกว่าหม้อเข้าแจ้หรือหม้อเข้าหม่า ตอน หัวค่ำหรือก่อนเข้านอน เพื่อให้ข้าวนิ่ม ก่อนจะนึ่งในเช้าวันรุ่งขึ้น; หม่าเข้า ก็ว่า |
อึ้ยึ | อึ้ยึ | [อึ้ยึ] | ว.เลี่ยน - ลักษณะที่มีมันมากเกินไป; อึ๊ยึอ๊ะยะ ก็ว่า |
เข้าข้าง | เขั้าข้างฯ | [เข้าข้าง] | ก.ลำเอียง - มีใจเอนเอียง,ไม่เป็นกลาง,ไม่เที่ยงธรรม,ไม่ยุติธรรม,เลือกเข้ากับฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง |
ผั๋กฮ้วน | ผักฯฮ้วฯร | [ผักฮ้วน] | ดู...ผั๋กฮ้วนหมู |
พะสิงห์ | ระฯพสิง์หฯ | [พระสิงห์] | น.พระพุทธสิหิงค์,พระสิงห์ - พระประธานในพระวิหารลายคำ เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย เนื้อสำริดหุ้มทอง แบบเชียงแสนหนึ่ง สกุลช่างเชียงแสน ศิลปะล้านนา หน้าตัก ๓๑ นิ้ว สูงจากขอบฐานถึงยอดพระเมาลีบัวตูม ๕๑ นิ้ว พระเจ้าแสนเมืองมา กษัตริย์พระองค์ที่ ๗ แห่งราชวงศ์มังราย ได้อัญเชิญมาประดิษฐานที่ ''วัดลีเชียงพระ'' แห่งนี้เมื่อ พ.ศ.๑๙๔๓ ภายหลังเปลี่ยนชื่อเป็น ''วัดพระสิงห์'' กระทั่งปี พ.ศ.๒๔๘๓ ได้ยกฐานะขึ้นเป็นพระอารามหลวงชั้นเอก ชนิดวรมหาวิหาร มีชื่อว่า ''วัดพระสิงห์ วรมหาวิหาร'' ในเทศกาลสงกรานต์ (ปีใหม่เมือง) จะมีการอัญเชิญ ''พระสิงห์'' ประดิษฐานบนรถบุษบก และพระพุทธรูปสำคัญ แห่รอบเมืองเชียงใหม่ให้ประชาชนสรงน้ำ เพื่อความเป็นสิริมงคลเป็นประจำทุกปี |
หมิ๋ด | หิมฯด | [หมิด] | ว.เป็นจุดกระจายเป็นบริเวณ อย่างเชื้อราขึ้นบนผ้าชื้น มักใช้คู่กับ หม๋อด เช่น สั๋บหมิ๋กเป๋นหมิ๋ดเป๋นหม๋อด - สักหมึกเป็นจุดๆ, ฝนต๋กหมิ๋ดๆหม๋อดๆ - ฝนตกปรอยๆ (ฝนเม็ดเล็กๆ ตกเดี๋ยวเดียวก็หยุดทำให้เปียกเป็นจุดๆ หรือแค่แผ่นดินลาย) |
โกมอิ๋ด้า | โค฿มฯอิด้า | [โคมอิด้า] | น.ตะเกียงเจ้าพายุ; เหตุที่เรียกโกมอิด้าก็เพราะว่าตะเกียงเจ้าพายุที่ผลิตจากประเทศเยอรมัน ยี่ห้ออิด้า (IDA) ความสว่าง ๓๐๐-๕๐๐ วัตต์ นิยมใช้กันมากและเป็นที่รู้จักทั่วไป จึงเรียกกันเช่นนั้น เช่นเดียวกับเรียกบะหมี่กึ่งสำเร็จรูปว่า มาม่า |
นวด | นวฯด | [นวด] | น.น้ำมันหุงด้วยสมุนไพร หรือสีผึ้งที่ใช้สำหรับทาปาก และใช้เป็นยาทา บางชนิดอาจปลุกเสกด้วยคาถาใช้ในทางเมตตามหานิยม เชื่อว่า ถ้าเอานวดทาริมฝีปาก ทาคิ้ว ก่อนที่จะเข้าเฝ้าเจ้าขุนมูลนาย เมื่อพูดจาสิ่งใดเจ้านายจะเชื่อและคล้อยตาม หรือใช้นวดทาปาก ทาคิ้ว เวลาไปแอ่วสาว หรือไปจีบสาว สาวจะหลงรัก เรียก "นวดมหาเสน่ห์" นอกจากนี้ยังมีนวดชนิดอื่นๆ เช่นนวดป้องกันผี นวดที่ใช้ทาฝ่าเท้า เวลาเดินผ่านไปมาจะไม่มีคนเห็นตัว หรือหายตัวได้นั่นเอง; ยาหม่อง ก็ว่า ก.นวด - ใช้มือกดหรือบีบ เพื่อให้คลายจากความปวดเมื่อย |