พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
ดอกขะยง | ดอฯกขะย฿งฯ | [ดอกขะยง] | น.ดอกประยงค์ ภาษาถิ่นเหนือเรียก ''ดอกขะยง''; ประยงค์ หรือ ขะยง - เป็นไม้พุ่มกึ่งยืนต้นขนาดเล็ก ทรงพุ่มทึบค่อนข้างกลม สูงประมาณ 2-5 เมตร เปลือกเรียบสีเทา, ใบเป็นใบประกอบแบบขนนกออกเรียงสลับ รูปรีหรือรูปไข่กลับ โคนแหลมปลายมน, ดอกออกเป็นช่อ ยาวประมาณ 5 ซ.ม.ออกตามซอกใบและปลายกิ่ง ในแต่ละช่อมีดอกขนาดเล็กมากกว่า 10 ดอก สีเหลือง มี 6 กลีบ รูปทรงกลมคล้ายไข่ปลา ซ้อนกันไม่บานออก กลิ่นหอมแรงลอยไปไกล แม้แห้งก็ยังหอมอยู่ ออกดอกตลอดปี ส่งกลิ่นหอมตลอดวัน, ผลทรงกลมรี ขนาด 1-1.2 ซ.ม. ผลอ่อนสีเหลืองอ่อน เมื่อสุกเป็นสีแดงเข้มเกือบดำ มีเมล็ดสีน้ำตาล 1-2 เมล็ด: ราก ใบ ดอก มีสรรพคุณเป็นสมุนไพร |
กำกึ๊ด | คําฯคึดฯ | [คำคึด] | น.ความคิด,หัวคิด |
แอ่ | แอ่ | [แอ่] | ก.ไม่สู้,ร้องไห้เก่ง; เรียกเด็กที่ร้องไห้เสมอๆ ว่า ขี้แอ่ |
เข้าดอ | เขั้าดํอฯ | [เข้าดอ] | น.ข้าวนาปรัง,ข้าวพันธุ์เบา ระยะเวลาปลูกถึงเก็บเกี่ยวสั้น |
หลึ่งหลู้ | หึ่ลฯงห้ลฯ | [หลึ่งหลู้] | น.หมาหริ่ง |
ต๋าล | ตาลฯฯ | [ตาล] | ดู...ต้นต๋าล |
เบียน | บยฯร | [เบียน] | น.ภาชนะรูปแบน ขอบกลม มักใช้ปิดปากกระบุง หรือฝัดข้าว ถ้าขนาดโต เรียกด้ง - กระด้ง; ถ้ามีตาห่างเรียก เหิง - ตะแกรง |
ฮก | ร฿กฯ | [รก] | รก - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''ฮก''; น1.รก หรือ ฮก - อวัยวะพิเศษที่สร้างขึ้นมาในช่วงตั้งครรภ์ ทำหน้าที่ส่งอาหารและออกซิเจนไปเลี้ยงทารก และกำจัดของเสีย ด้านหนึ่งของรกต่อกับเส้นเลือดที่สายสะดือของทารก เรียก ''สายดือ'' หรือ ''สายแห่'' อีกด้านหนึ่งของรกเกาะกับผนังมดลูก เลือดลูกกับแม่จะไม่ผสมกัน แต่มีการแลกเปลี่ยนสารต่างๆ ระหว่างกัน; น2.สิ่งที่งอกขึ้นหรือรวมกันอยู่อย่างยุ่งเหยิงไม่เป็นระเบียบเรียบร้อย เช่น หญ้าฮก(หญ้ารก) ป่าฮก(ป่ารก); ก.รก - ทิ้งกระจัดกระจายเกลื่อนกลาด เช่น ขว้างขี้เหยื้อฮกบ้าน(ทิ้งขยะรกบ้าน); ว.น่ารำคาญเพราะไม่เป๊นระเบียบ เช่น ฮกหู ฮกต๋า ฮกอ่องออ(รกหู รกตา รกสมอง) |
วา | วาฯ | [วา] | น.มาตราวัดความยาว ๑ วา เท่ากับ ๔ ศอก หรือ ๒ เมตร ก.อาการที่กางแขนออกไปทั้งสองข้าง |
น้ำบวย | นาฯบวฯยฯ | [น้ำบวย] | น.กระบวย - ภาชนะตักน้ำทำด้วยกะลามะพร้าว มีด้ามจับ; น้ำโบย ก็ว่า |