พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
อีด | อีดฯ | [อีด] | ก.หีบ - หนีบเพื่อบีบเค้นส่วนที่ต้องการออกมา เช่น อีดฝ้าย-หีบฝ้าย, อีดอ้อย-หีบอ้อย |
ดีอ๋กดีใจ๋ | ดีอ฿กฯดีไจ | [ดีอกดีใจ] | ว.ดีใจมาก,ชอบใจมาก,ยินดีมาก |
อื่อจาจา | อื่ชาชา | [อื่อชาชา] | น.เพลงเห่กล่อมเด็ก ที่เรียกว่า "อื่อ" หรือ "เพลงอื่อ" มักขึ้นต้นว่า "อื่อจาจา" เช่น อื่อจาจา...หลั๋บหล้มสองต๋า...ป้อแม่ปิ๊กมา...ก้อยตื่น-อื่อชาชา...หลับสนิทสองตา...พ่อแม่กลับมา...ค่อยตื่น. |
หล่มจ้อง | ห่฿ลฯมช่อฯง | [หล่มช่อง] | ก.เหยียบพลาดถลำลงช่อง ว.บ่อยๆ เช่น มาแอ่วเหมือนหล่มจ้อง - มาเที่ยวบ่อยๆ |
โฮงยฺา | โร฿งฯอยฯา | [โรงอฺยฺา] | น.โรงพยาบาล - สถานที่สำหรับตรวจ รักษา และป้องกันโรค รวมทั้งมีเตียงให้คนไข้นอนพักรักษาตัวด้วย. |
ดาขันโตก | ดาขันฯโต฿กฯ | [ดาขันโตก] | ก.จัดอาหารใส่ขันโตก |
จอบกว่าง | จอฯบก่วฯางฯ,จอฯก่วฯางฯ | [จอบกว่าง] | ก.ล่อกว่าง |
บอกไฟแสน | บอฯกไฟแสนฯ | [บอกไฟแสน] | น.บอกไฟดอกขนาดใหญ่มาก บรรจุดินปืนและส่วนผสม ๑๐๐ กิโลกรัม ดู... บอกไฟดอก และบอกไฟหมื่น ประกอบ |
เจดีย์ปีเกิด | เจดียฯ์ปีเกิดฯ | [เจดีย์ปีเกิด] | น.พระธาตุประจำปีเกิด หรือ พระเจดีย์ประจำปีเกิด ภาษาถิ่นพายัพ(คำเมือง)เรียก ''ธาตุปี๋เกิด'' - เป็นคติความเชื่อของชาวล้านนามาตั้งแต่โบราณ ซึ่งเชื่อกันว่าก่อนที่ดวงวิญญาณจะมาปฏิสนธิ์ในครรภ์มารดา จะมีสัตว์ประจำปีนักษัตร หรือชาวล้านนาเรียก ''ตั๋วเปิ้ง'' นำดวงวิญญาณมาพักไว้ที่พระธาตุหรือพระเจดีย์ ที่เรียกกันว่า ชุธาตุ(จุ๊ธาตุ) เมื่อถึงเวลาที่จะปฏิสนธิ์ ดวงวิญญาณจะย้ายไปสถิตอยู่ที่กระหม่อมของผู้เป็นบิดาเพียง 7 วัน จากนั้นจึงเคลื่อนเข้าสู่ครรภ์มารดา และเมื่อเสียชีวิตลง ดวงวิญญาณก็จะกลับไปสถิตอยู่ที่พระธาตุเดิมที่เคยจากมา ฉะนั้น การไปนมัสการไหว้พระธาตุประจำปีเกิด ถือว่าเป็นมงคลเพื่อความสุขความเจริญรุ่งเรืองในชีวิต; เหตุที่พระธาตุวันเกิดอยู่เฉพาะทางตอนเหนือของประเทศ และประเทศพม่า ก็เพราะในสมัยก่อน อาณาจักรล้านนา ล้านช้าง และ พม่า ต่างเป็นแว่นแคว้นข้างเคียงที่มีความสัมพันธ์ทางวัฒนธรรมกันมาก่อน การกำหนดให้มีการไหว้พระธาตุประจำปีเกิด จึงเป็นกุศโลบายอย่างหนึ่งของการเดินทางติดต่อกัน ทำให้คนแต่ละเมืองที่อยู่ในเขตวัฒนธรรมเดียวกัน มีความสัมพันธ์ไปมาหาสู่กันได้อย่างใกล้ชิดขึ้น; ดู...ธาตุปีเกิด |
บ่ก้าย | บค่าฯยฯ | [บ่ค่าย] | ว.ไม่เบื่อหน่าย |