พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
ขันเข้า | ขันฯเขั้า | [ขันเข้า] | น.ขันข้าว - สำรับ อาหาร |
กุ๋มป้อน | กุมป้อฯร | [กุมป้อน] | ก.บังคับให้กินข้าว |
ก้วยล้อยหวี | ก้ลฯวฯยร้อฯยฯหีวฯ | [กล้วยร้อยหวี] | น.กล้วยร้อยหวี ภาษาถิ่นเหนือ หรือ คำเมือง เรียก ''ก้วยล้อยหวี'' มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ''กล้วยงวงช้าง'' - ไม้ล้มลุก ลำต้นเป็นเหง้าอยู่ใต้ดิน ลำต้นเทียมเป็นกาบหุ้มซ้อนกัน สูง 2.5-3.5 เมตร แตกกอเช่นเดียวกับกล้วยทั่วๆไป, ใบเดี่ยวรูปขนาน กว้างประมาณ 40 ซ.ม.ยาว 1.5-2.5 เมตร, ดอกออกที่ปลายต้น เป็นปลีห้อยลงมา มีงวงปลียาวเป็นพิเศษ อาจยาวถึง 2 เมตร มีจำนวนหวีมากชิดกัน, ผลเล็กเรียงเบียดกันแน่นในหวี ผลสุกสีเหลืองรับประทานได้ แต่ไม่นิยมเพราะมีเมล็ดขนาดเล็กจำนวนมาก จึงนำมาปลูกเป็นไม้ประดับ; ก้วยงวงจ๊าง ก็ว่า |
กากดาก | กากฯดากฯ | [กากดาก] | ว.ใช้ขยายแห้ง เช่น แห้งกากดาก - แห้งผาก,แห้งมาก |
ผิ่ว | ผิ่วฯ | [ผิ่ว] | ว.ลมเป็นต้นรั่วออกจากช่องหรือรอยแตกเล็กๆ: ยางรถผิ่ว เป็นเหตุให้ลมค่อยๆซึมออก,หม้อน้ำผิ่ว ทำให้น้ำซึมออก |
บู้บี้บูบบีบ | บู้บี้บูบีปฯ | [บู้บี้บูบบีบ] | ดู...บู้บี้บูบีบ, ดู...บ้วม |
มดง่าม | ม฿ดฯง่ามฯ | [มดง่าม] | น.มดง่าม - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) ก็เรียก ''มดง่าม'' เช่นเดียวกับภาษาไทยกลาง: มดง่าม มีลักษณะสีน้ำตาลเข้ม กรามใหญ่ หนวดมี 4-12 ปล้อง ส่วนมากมี 12 ปล้อง เว้าลง ลำตัวแบ่งออกเป็น 3 ส่วน คือหัว อก และท้อง อกปล้องแรกและปล้องกลาง มีลักษณะนูน ปล้องสุดท้ายเว้าลง ส่วนท้องกว้าง รูปไข่ ลำตัวยาว 4.5-13 ม.ม. มดง่ามไม่มีเหล็กใน อาวุธของมันมีเพียงง่ามปากกัด พิษของมันอยู่ที่คมกราม ทำให้เกิดอาการเจ็บคัน และ ชา เป็นผื่น; สถานที่ทำรังของมดง่ามมีหลายรูปแบบ ได้แก่ ใต้พื้นดิน ใต้ใบไม้ผุ ขอนไม้ผุ ใต้ก้อนหิน เป็นต้น; มดง่ามไม่กินน้ำหวาน หรือน้ำตาล อาหารหลักของมันคือ เมล็ดพืช และซากสัตว์ มันจะขนอาหารสะสมไว้ในโพรงใต้ดินเพื่อกินในหน้าแล้งอย่างพอเพียง |
อังเจิน | อังฯเชิญฯ,- เชินฯ | [อังเชิญ,อังเชิน] | ก.อัญเชิญ - เชิญด้วยความเคารพ |
หุ่งเห๋บ,บ่า | หุ่งเหัปฯ,บ่าฯ | [ห่งเห็บ,บ่า] | น.ละหุ่งชนิดที่ผลมีหนามสั้น; บ่าหุ่งเห๋บ,บ่าหุ่งหิน ก็ว่า |
โหล้ง | โห้ลฯง | [โหล้ง] | ก.วาย,หมด,ไม่มีเหลือ(ใช้กับผลไม้ที่หมดจากต้น); หล้ง ก็ว่า |