พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
เสาอินทะขีล | เสัา±นทฯขีลฯฯ | [เสาอินทขีล] | น.เสาอินทขีล - ชื่อเสาหลักเมืองของเมืองเชียงใหม่ พญามังราย ปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์มังราย ทรงสร้างเมื่อเริ่มสร้างเมืองเชียงใหม่ ปี พ.ศ.๑๘๓๙ เดิมประดิษฐานอยู่ ณ วัดสะดือเมือง หรือวัดอินทขีล เยื้องพระบรมราชานุสาวรีย์สามกษัตริย์ ย้ายมาประดิษฐานในวัดเจดีย์หลวง วรวิหาร ในสมัยพระเจ้ากาวิละ เจ้าหลวงเชียงใหม่องค์แรก ราวปี พ.ศ.๒๓๔๓ มีประเพณีบูชาอินทขีล เรียกว่า ''เข้าอินทขีล'' หรือ ''ใส่ขันดอกไม้'' เป็นประจำทุกปี เป็นเวลา ๗ วัน ตั้งแต่แรม ๑๓ ค่ำ เดือน ๘ ถึงออก ๔ ค่ำ เดือน ๙ เหนือ (เรียกว่า เดือน ๘ เข้า เดือน ๙ ออก) |
เข้าคาม | เขั้าฅามฯ | [เข้าฅาม] | ก.อาการที่กว่างชนเอาหน้าประชิดกัน เขาสอดไขว้กัน ดันไปข้างหน้า ตัวไหนมีแรงมากกว่าทำให้คู่ต่อสู้ถอยไป ถือว่าเป็นผู้ชนะ |
หัวงก | ห฿วฯง฿กฯ | [หัวงก] | น.หัวโหนก - หัวที่มีส่วนนูนยื่นออกไปข้างหน้า |
ขี้สุ่ย | ขี้สุ่ | [ขี้สุ่ย] | น.คนหรือสัตว์ที่ถูกยุชักชวนให้คล้อยตามเพื่อทำอย่างใดอย่างหนึ่ง เช่น สุ่ยหมาหื้อข็บกั๋น - ยุสุนัขให้กัดกัน, สุ่ยละอ่อนหื้อตี๋กั๋น - ยุเด็กให้ต่อยกัน (ทั้งสุนัข และเด็กเหล่านี้ เรียกว่าเป็น ขี้สุ่ย) |
ป๋าย | ปลฯายฯ | [ปลาย] | น.ยอด,ส่วนยอด,จุดสูงสุด; ว.เพิ่ม,มีเศษ เช่น บาทป๋าย - หนึ่งบาทกว่าๆ, อายุซาวป๋าย - อายุยี่สิบเศษ |
ขวั้น | ขั้วฯร | [ขวั้น] | น.ขั้ว - ส่วนที่ต่อของผลไม้เข้ากับกิ่งหรือก้านเป็นต้น |
เหล้าตือ | เหั้ลฯาทื | [เหล้าทือ] | ก.เอะอะโวยวายเพราะฤทธิ์สุรา |
ผึ่ง | ผึ่งฯ | [ผึ่ง] | ก. แผ่ออก,กางออก,เปิดออกเพื่อให้ได้รับลมและแดดอย่างเต็มที่ |
นี้เต๊อะ | นี้เทิอฯะ | [นี้เทอะ] | ว.นี่เถิด,นี้เถิด |
ตาบตา | ตาปฯทาฯ | [ตาบทา] | น.เครื่องมือคล้ายคราด แต่ใช้แผ่นไม้แทนซี่ ใช้ชักลากเพื่อ เกลี่ยดินให้เรียบ; ต้าดตา,เฝือแป้น ก็ว่า |