พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
บ่าขามป้อม ดิน | บ่าฯขามฯป้อฯมดินฯ | [บ่าขามป้อมดิน] | น.ลูกใต้ใบ - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''บ่าขามป้อมดิน/หน่วยลุ่มใบ''; ลูกใต้ใบ/บ่าขามป้อมดิน - เป็นไม้ล้มลุก สูง 10-60 ซ.ม. ทุกส่วนมีรสขม ใบเป็นใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียวปลายคี่ มีใบย่อย 23-25 ใบ รูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ โคนใบมนแคบ ปลายใบมนกว้าง ขนาดประมาณ 0.40 x 1.00 ซ.ม. ก้านใบสั้นมาก มีหูใบสีบขาวนวลรูปสามเหลี่ยมปลายแหลมเกาะติด 2 อัน ดอกแยกเพศ ดอกเพศเมียมีขนาดใหญ่กว่าดอกเพศผู้ มักอยู่บริเวณโคนก้านใบ, ผลรูปทรงกลมแป้น ขนาดประมาณ 0.15 ซ.ม. เกาะติดบริเวณใต้โคนของใบย่อย ตรงกลางของก้านใบ เมื่อแก่จะแตกเป็น 6 พู แต่ละพูมีเมล็ด 1 เมล็ด ขนาดเล็กมาก ประมาณ 1 ม.ม.: ลูกใต้ใบมีสรรพคุณมากมาย ทำเป็นยาแก้หรือบรรเทาได้หลายอาการ เช่น แก้ไข้ แก้ไอ ขับปัสสาวะ บำรุงตับ ขับประจำเดือน ควบคุมระดับน้ำตาล รักษาแผลอักเสบ แก้ปวด แก้ร้อนใน |
ปู๋จ่า | ปูจ่า | [ปูจ่า] | น.ปูที่อาศัยอยู่ตามลำห้วย โดยการเจาะรูหรือโพรงใต้ก้อนหินที่มีน้ำเอ่อถึง มักจะออกหากินกลางคืน |
แขกแก้วมาเยือน | แขกฯแก้วฯมาเยิอฯร | [แขกแก้วมาเยือน] | น.แขกผู้มีเกียรติมาเยี่ยมหรือมาร่วมงาน |
เฝือขอ | เฝิอฯอขํอฯ | [เฝือขอ] | ดู...เฝือ |
แต๋นต่อ | แตนฯตํอฯ | [แตนต่อ] | น.ตัวแตนตัวต่อ |
ยอบนั่ง | ยอฯปฯฯนั่งฯ | [ยอบนั่ง] | ก.นั่งลง,ทรุดตัวนั่งลง |
ผีเงือกฮุง | ผีเงิอฯกรุง | [ผีเงือกรุง] | น.รุ้งกินน้ำ - ปรากฏการณ์ธรรมชาติ เกิดจากแสงแดดส่องผ่านละอองน้ำในอากาศหักเห จึงเห็นเป็นแถบสี ๗ สี คือ ม่วง คราม น้ำเงิน เขียว เหลือง แสด แดง ; เงือกฮุง,ผีอี่ฮุง,ผีฮุง,อี่ฮุง ก็ว่า |
กิน ถิ่นเหนือออกเสียง กิ๋น | กินฯ | [กิน] | ก.กิน - คำสุภาพคือ รับประทาน ภาษาล้านนา (คำเมือง) ออกเสียง กิ๋น; ดู...กิ๋น |
กีด | กีดฯ | [กีด] | ว.แคบ,คับแคบ เช่น กองกีด - ซอยแคบ, ห้องกีด - ห้องที่คับแคบ. กีดกั๊บ ก็ว่า |
ติ๋ดคำ | ติดฯฅำ | [ติดฅำ] | ก.ปิดทอง -ใช้แผ่นทองคำเปลวปิด อย่างปิดทองพระพุทธรูป |