พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
สามสิ๋บสองขวัญ | สามฯสิปฯสอฯงขัวฯร | [สามสิบสองขวัน] | น.ขวัญที่ประจำอยู่กับอวัยวะทั้ง ๓๒ ดังนี้ ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เนื้อ เอ็น กระดูก เยื่อในกระดูก ตับ ปอด หัวใจ ม้าม ไต ไส้ใหญ่ ไส้เล็ก อาหารใหม่ อาหารเก่า กะโหลกศีรษะ มันสมอง น้ำดี เสลด เลือด หนอง เหงื่อไคล มันข้น เปลวมัน น้ำตา น้ำลาย น้ำมูก น้ำไขข้อ ปัสสาวะ แต่การพรรณนาความในการเรียกขวัญนั้น มักจะไม่เป็นไปตามนี้ เช่น กล่าวถึงขวัญจมูก ขวัญแขน ฯลฯ |
หลั๋บเจ๊า | หัลฯบเชั้า | [หลับเช้า] | ก.เข้านอนตั้งแต่หัวค่ำ |
ก๋องหลวง | กลฯอฯงหลฯวฯง | [กลองหลวง] | น.กลองหลวง ภาษาถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''ก๋องหลวง''; - เป็นกลองขนาดใหญ่และยาว รูปท่อทรงกลม เอวคอด เป็นกลองหน้าเดียว หุ้มด้วยหนังวัว กลองหลวง ของวัดคลองศิลา ต.สันทรายคลองน้อย อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ มีเส้นผ่าศูนย์กลางด้านหน้า ๑.๔๐ เมตร ท้าย ๑.๖๐ เมตร ยาว ๔.๗๗ เมตร และที่วัดพระพุทธบาทตากผ้า อ.ป่าซาง จ.ลำพูน มีเส้นผ่าศูนย์กลางด้านหน้า ๑.๐ เมตร ด้านหลัง ๑.๒๖ เมตร ยาวถึง ๕.๒๒ เมตร นิยมใช้ตีแข่งเสียงดัง เรียกว่า ''แข่งกลองหลวง'' นิยมใช้ประกอบการฟ้อน หรือการแห่ครัวทาน (ข้อมูลจาก อาจารย์วัลลภ นามวงศ์พรหม) |
ถ้วยก๋าไก่ | ถ้วฯยฯกาไก่ | [ถ้วยกาไก่] | น.ชามตราไก่ - ชามที่มีรูปไก่ (มักเป็นไก่ตัวผู้ที่กำลังขัน) ประดับอยู่ด้านข้าง ผลิตจากจังหวัดลำปางเป็นส่วนมาก |
ไค่ฮู้ไค่หัน | ไฅ่รู้ไฅ่หันฯ | [ไฅ่รู้ไฅ่หัน] | ก.อยากรู้อยากเห็น; ไค่ฮู้ไค่หัน ก็ว่า |
หินส้ม | หินฯส้฿มฯ | [หินส้ม] | น.สารส้ม - เกลือเคมีที่มีลักษณะเป็นก้อนแข็งสีขาว รสเปรี้ยวฝาด ใช้กวนน้ำให้ใสสะอาดเป็นต้น |
แมงปู้ | แมงฯภู่ | [แมงภู่] | น๑.แมลงภู่ - แมลงขนาดใหญ่ ลำตัวยาวประมาณ ๒.๐- ๓.๕ เซ็นติเมตร (แต่บางชนิดตัวเล็กยาวเพียง ๖ มิลลิเมตร) ตัวอ้วนป้อมมักมีสีดำ ปีก สีเข้ม บางชนิดสีเขียวแกมน้ำเงินเป็นมัน วาว มีขนเป็นกระจุกที่บริเวณอก ส่วนท้องเกลี้ยงไม่มีขน อาศัยอยู่ในรังซึ่งทำเป็น อุโมงค์ใต้ดินหรือบนต้นไม้แห้ง น๒.หอยทะเลสองฝา เปลือกยาวรีสีเขียวเหลือบ น้ำเงินหรือเขียวอมดำ นิยมบริโภคเป็นอาหาร |
ถูลู่ถูกัง | ถูลู่ถูคังฯ | [ถูลู่ถูคัง] | ก.ลากดึงหรือฉุดไปให้ได้โดยไม่ปรานีปราศรัย,ลากหรือรั้งไปอย่างทุลักทุเล/อย่างทุลักทุเล |
หลึ่งหมา | หึ่ลฯงหมฯา | [หลึ่งหมา] | น.หมาหริ่ง - ชื่อสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม หน้าคล้ายสุนัข รูปร่างคล้ายอีเห็น เล็กกว่าหมูหริ่งมากตามตัวทั่วไปสีเทาแกมน้ำตาล หน้าค่อนข้างดำ หางสั้น โคนจมูกมีลายเป็นแถบสีขาวพาดขวาง มีกล่นเหม็นสาบมาก |
บ่ายหล้า | บ่าฯยฯห้ลฯา | [บ่ายหล้า] | ก.บ่ายคล้อย,เวลาเย็น |