พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
อึ้ยึอ้ะยะ | อึ้ยึอ้ะยะ | [อึ้ยึอ๊ะยะ] | ดู...อึ๊ยึ |
ก้าบง | ก้ลฯาบ฿งฯ | [กล้าบง] | น.ต้นกล้าที่เพาะไว้ที่ถอนจากแปลงมาชำไว้ระยะหนึ่งเพื่อให้แข็งแรงแล้วจึงถอนไปปลูกในนา |
น้ำเลิ้ก | นาฯเลิ้กฯ | [น้ำเลิ้ก] | ว.น้ำลึก |
ต่ำบล | ตําบ฿ลฯฯ | [ต่ำบล] | น.ตำบล - ท้องที่,บริเวณ,ขอบเขตที่กำหนดขึ้นเพื่อความสะดวกในการปกครอง; ต๋ำบน ก็ว่า |
หล๋กหญ้า | ห฿ลฯกห้ยฯา | [หลกหย้า] | ก.ถอนหญ้า |
กว๋างฟานต๋ายเหล่าเก่า | กวฯางฯฟานฯตายฯเหั่ลฯาเกั่า | [กวางฟานตายเหล่าเก่า] | สำ.กวางและเก้งมักจะกลับมาตายยังป่าที่อยู่เดิม เช่น สามีมักจะกลับมาอยู่กับภรรยาคู่ทุกข์คู่ยาก |
ควันไฟไผห่อบ่กุ้ม | ฅัวฯรไฟไผหํอฯบํกุ้ม | [ฅวันไฟไผห่อบ่กุ้ม] | สำ.ควันไฟใครห่อก็ไม่มิด - สำนวนคำโบราณล้านนา (กำบ่าเก่า) ว่า ''ควันไฟไผห่อบ่กุ้ม''; - เป็นสุภาษิตใช้เปรียบเทียบเรื่องราวต่างๆที่เกิดขึ้น แม้พยายามปกปิดไว้ก็ยากที่จะทำได้ ในที่สุดเรื่องราวความลับเหล่านั้นย่อมถูกเปิดเผยออกมา เป็นการสอนให้ทราบว่า บรรดาความลับต่างๆ ไม่สามารถปิดบังได้ ไม่วันใดก็วันหนึ่งเรื่องราวหรือความลับนั้น ย่อมถูกเปิดเผยออกมาแน่นอน ดังพุทธภาษิตว่า ''นัตถิ โลเก ระโห นามะ'' แปลว่า ''ชื่อว่าความลับไม่มีในโลก'' การทำความชั่ว หรือความดี หรือความไม่ดีไม่ชั่ว จะปกปิดไม่ได้ คนทำความชั่วคิดเอาว่าไม่มีใครรู้ แต่หารู้ไม่ว่า ผู้รู้ ผู้เห็นนั้นมีอยู่ ผู้รู้คนแรกคือจิตของตน เมื่อรู้แล้วก็ฝังไว้ในจิต เมื่อไปที่ไหนก็ตามจิตของตนก็รู้ตลอดเวลาว่า ตนทำอไร และวันหนึ่งความลับก็เปิดเผยตัวตนออกมาเอง (ผลของความลับ ถ้าความลับชั่วผลก็ออกมาชั่ว ความลับดีผลก็ออกมาดี) |
ตะหานบ๋ก | ตหารฯบ฿กฯ | [ตะหานบก] | น.ทหารบก |
ถูเถือ | ถูเถิอฯอ | [ถูเถือ] | ก.ต่อสู้ติดพันกัน |
กอดเกี้ยว | กอฯดก้ยฯว | [กอดเกี้ยว] | ว.สัมผัสเชื่อมโยงกัน ใช้กับคำประพันธ์ร้อยกรองเช่น คร่าว โคลง ซอ ฉันท์ กาพย์ กลอน |