พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
เมืองแป้ | เมิอฯงแระฯพ่ | [เมืองแพร่] | น.แพร่/จังหวัดแพร่ - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียกว่า ''แป้/เมืองแป้''; จังหวัดแพร่ หรือ เวียงโกศัย เป็นเมืองเก่าตั้งอยู่ในภาคเหนือ ไม่มีประวัติจารึกไว้ว่าสร้างขึ้นเมื่อใด ต้องอาศัยหลักฐานของเมืองอื่น เช่น พงศาวดารโยนก ตำนานเมืองเหนือ จารึกพ่อขุนรามคำแหงมหาราช เป็นต้น จนกระทั่ง พ.ศ. 2500 ทางราชการได้ประกาศจัดตั้ง ''เมืองแพร่'' ขึ้นเป็น ''จังหวัดแพร่'' ปัจจุบันเป็น 1 ใน 8 ของจังหวัดในล้านนา คือ แพร่ เชียงใหม่ ลำพูน เชียงราย พะเยา แม่ฮ่องสอน ลำปาง น่าน คำขวัญประจำจังหวัดแพร่ คือ ''หม้อห้อมไม้สัก ถิ่นรักพระลอ ช่อแฮศรีเมือง ลือเลื่องแพะเมืองผี คนแพร่นี้ใจงาม'' ยมหิน เป็นต้นไม้ประจำจังหวัด; จังหวัดแพร่ มีชื่อเสียงด้าน ผ้าฺหม้อห้อม ซึ่งเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมาแต่โบราณ ปัจจุบันได้มีการพัฒนาทั้งรูปแบบและเทคนิคมากมาย; ดู...ผ้าหม้อห้อม |
เป๋นเก๊า | เปนฯเคั้าฯ | [ปนเค้า] | น.เป็นหัวหน้า,เป็นประธาน; เป๋นแก่ ก็ว่า |
สะตวงเตหวะดาเก้าหมู่ | สทวฯงเทวดาเกั้าหู่ | [สะทวงเทวดาเก้าหมู่] | น.กระทง - กะบะเป็นช่องเล็กๆ ๙ ช่อง ใส่เครื่องเซ่น หรือเครื่องสังเวย มีเนื้อชนิดต่างๆ (ต้องเป็นเนื้อสุก) อาหาร ขนม ผลไม้ หมาก พลู บูชาอารักษ์บนดาวนพเคราะห์ เพื่อให้หายจากการเจ็บป่วย หรือถูกผี ดู...เตหวะดาเก้าหมู่ |
สิ้นต๋าบ่านาว | สิ้นฯตาบ่าฯนาฯวฯ | [สิ้นตาบ่านาว] | น.ผ้าซิ่นลายเหลืองสลับดำ |
แขบ | แขปฯ | [แขบ] | น.ริม,ขอบ,ด้าน,ข้าง เช่น แขบสาด - ขอบหรือริมเสื่อ ก.ขริบ,แต่งริม เช่น แขบฅำ - แต่งขอบหรือแต่งริมด้วยทอง |
เต้งมดส้ม | เต้งฯม฿ดฯส้฿มฯ | [เต้งมดส้ม] | ก.ไข่ชนิดใหญ่รวมทั้งตัวอ่อนของมดแดง เมื่อเจริญเติบโต มีปีก เรียก "แม่เพ้อมดส้ม" กลายเป็นมดแม่รัง หรือ มดราชินี ดู...มดส้ม |
ต๋ดแตกต๋ดแต๋น | ต฿ดฯแตกฯต฿ดฯแตนฯ | [ตดแตกตดแตน] | น.ตดเรี่ยราดชนิดอั้นไม่อยู่ |
เก้งเด้ง | เก้งฯเด้งฯ | [เก้งเด้ง] | ว.ใช้ขยายคำว่าสูง สูงเก้งเด้ง - สูงพอประมาณ ถ้าสูงมาก ว่าสูงโก้งโด้ง |
จ้ำจิ๊ฮิว่า | จําชิริว่าฯ | [จ้ำชิริว่า] | ก.แคะไค้,พูดจาในทำนองส่อเสียดหรือตำหนิติเตียน |
บ้องยา | บ้อฯงอยฯา | [บ้องอฺยฺา] | น.กระบอกที่ใช้สูบยาอย่างบ้องกัญชา; มูอฺยฺาน้ำ ก็ว่า |