พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
จั๋กจ่า | จักฯจ่า | [จักจ่า] | น.ชื่อหนึ่งของ จั๋กจั่น |
เหล้อ | เหิ้ลฯอฯ | [เหล้อ] | ว.เรียก ตาเข หรือ ตาส่อนว่า ต๋าเหล้อ |
มังก๊ะละ ๓๘ | มํฯคลฯฯะ 38 | [มังคละ ๓๘] | น.มงคล ๓๘ ประการ - หมายถึงธรรมที่นำมาซึ่งความสุขความเจริญ ตามที่ปรากฏในมงคลสูตร เริ่มจาก อะเสวะนา จะ พาลานัง...ไปจนถึง วิระชัง เขมัง เอตัมมังคะละมุตตะมัง ได้แก่ ๑.ไม่คบคนพาล ๒.คบบัณฑิต ๓.บูชาคนที่ควรบูชา ๔.อยู่ในสิ่งแวดล้อมดี ๕.ทำความดีให้พร้อม ๖.ตั้งตนไว้ชอบ ๗.ศึกษาเล่าเรียนมาก ๘.มีความชำนาญในวิชาชีพของตน ๙.มีระเบียบวินัย ๑๐.พูดให้เป็นผลดี ๑๑.บำรุงมารดาบิดา ๑๒.สงเคราะห์บุตร ๑๓.สงเคราะห์ภรรยา ๑๔.ทำงานเป็นระเบียบเรียบร้อย ๑๕.รู้จักสงเคราะห์เผื่อแผ่ให้ปัน ๑๖.ดำรงอยู่ในศีลธรรม ๑๗.สงเคราะห์ญาติ ๑๘.ทำงานที่ไม่มีโทษ ๑๙.เว้นจากความชั่ว ๒๐.เว้นจากการดื่มน้ำเมา ๒๑.ไม่ประมาท ๒๒.รู้จักคุณค่าของคนและสิ่งของ ๒๓.สุภาพอ่อนน้อมถ่อมตน ๒๔.สันโดษ พอใจในสิ่งที่หามาได้โดยชอบธรรม ๒๕. มีความกตัญญู ๒๖.ฟังธรรมตามกาล ๒๗.มีความอดทน ๒๘.เป็นผู้ว่านอนสอนง่าย ๒๙.เข้าหาสมณะ ๓๐.สนทนาถกเถียงในสิ่งที่ถูกต้องดีงาม ๓๑.รู้จักบังคับควบคุมตน ไม่ปรนเปรอตามใจอยาก ๓๒.รู้จักควบคุมตนในทางเพศ ๓๓.เข้าใจในความจริงของชีวิต ๓๔.ทำพระนิพพานให้แจ้ง ๓๕.จิตไม่หวั่นไหว ๓๖.ไม |
ซิๆ | ซิๆ | [ซิๆ] | ว.ฝนตกปรอยๆ เช่น ฝนต๋กซิๆ - ฝน ตกปรอยๆ; ฝนตกซิกๆ ก็ว่า |
จ๋ดเหล้า | จ฿ดฯเหั้ลฯา | [จดเหล้า] | ก.ดื่มสุรา |
กุ่ง | กุ่ง | [กุ่ง] | น.จิ้งโกร่ง - จิ้งหรีดชนิดใหญ่ที่สุดตัวยาวประมาณ ๔-๕ ซ.ม. ใหญ่ประมาณ ๑.๕ ซ.ม. ตัวสีน้ำตาล รูปร่างอ้วน นิยมใช้เป็นอาหาร; ขี้กุ่ง,จิ้งกุ่ง,จี้กุ่ง ก็ว่า ว.เจริญ,รุ่งเรือง,เลื่อมพราย; ใช้ร่วมกับ ก้าน เป็น ก้านกุ่ง - เจริญ |
แกฺว้ด | แค้วฯด | [แคว็ด] | ก.ปาดสิ่งของออกไป จากที่เดิมปริมาณน้อย เช่น ใช้นิ้วปาดบาล์มจากตลับออกมาดม,ใช้ถั่วฝักยาวปาดน้ำพริกออกจากถ้วย; ถ้าตวัดหรือควักออกไปเป็นปริมาณมากใช้ กวั๊ด |
เป่าปิ๊ด | เปั่าพิษฯฯ | [เป่าพิษ] | ก.เป่าพิษ - ใช้อำนาจคาถาอาคมเสกเป่า เพื่อไล่พิษ |
เฝิ๋กย่าง | เฝิ้กฯย่างฯ | [เฝิ็กย่าง] | ก.หัดเดิน |
บ่เปิงใจ๋ | บเพิงฯไจ | [บ่เพิงใจ] | ก.ไม่ถูกใจ |