พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
จาก | จากฯ | [จาก] | น.เรียกเศษไม้ที่ถากออกว่าขี้จาก หรือ ขี้ถาก. ก.ออกไปพ้นจากที่ใดที่หนึ่งเช่น จากบ้าน; ลุก ก็ว่า |
บ่าเขือส้ม | บ่าฯเขิอฯอส้฿มฯ | [บ่าเขือส้ม] | น.มะเขือเทศ ภาษาถิ่นเหนือ(กำเมือง) เรียก ''บ่าเขือส้ม''; มะเขือเทศ หรือ บ่าเขือส้ม - เป็นไม้ล้มลุก อายุสั้นประมาณ 1 ปี ลำต้นแข็ง ตั้งตรง สูง 50-150 ซ.ม. ลักษณะเป็นพุ่ม มีขนอ่อนๆ ปกคลุม ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก แต่หยักไม่เท่ากัน ดอกเป็นดอกเดี่ยวหรือเป็นช่อกระจุกกันอยู่ สีเหลือง มีหลายพันธุ์ ผลมีรูปร่างและขนาดแตกต่างกัน ผิวเกลี้ยงบาง ผลสุกสีแดงอมส้มถึงแดงสด: มะเขือเทศ เป็นผลไม้ที่ได้รับความนิยมมาก ไม่ว่าจะเป็นแบบสด หรือปรุงสุก ทำเป็นซอส หรือคั้นน้ำ ทุกวันนี้ ''มะเขือเทศ'' หรือ ''บ่าเขือส้ม'' ถูกมองว่าเป็นอาหารเพื่อสุขภาพ เพราะให้พลังงานต่ำ มีวิตามิน ซี และ โพแทสเซียม สูง: มะเขือเทศ หรือ บ่าเขือส้ม เป็นผลไม้ที่นิยมบริโภคกันทั่วโลก จากการสำรวจขององค์การอนามัยโลกพบว่า 10 อันดับแรกของผลไม้ที่ขาวโลกนิยมบริโภคได้แก่ 1.มะเขือเทศ 180 ล้านตันต่อปี จากประเทศจีนทั้งแบบสดและแปรรูปมากกว่าครึ่ง 2.กล้วย 3.แตงโม 4.แอปเปิ้ล 5.ส้ม 6.องุ่น 7.ฝรั่ง,มะม่วง 8.สับปะรด 9.ท้อ และ 10.แพร์ ในประเทศไทย ผลไม้ที่นิยมบริโภค 10 อันดับแรก คือ 1.ทุเรียน 2.มะม่วง 3.สับปะรด 4.ฝรั่ง 5.กล้วย 6.แตงโม 7.มะละกอ 8.แคนตาลู้ป 9.แอปเปิ้ล และ 10.ส้ม |
หน | ห฿นฯ | [หน] | น.ทาง,ทิศ เช่น หนเหนือ หนใต้: เขตการปกครองคณะสงฆ์มี หนกลาง หนเหนือ หนตะวันออก และหนใต้ แต่ละหนมีเจ้าคณะใหญ่เป็นผู้ปกครอง: ครั้ง,คราว เช่น หนนั้น หลายหน: ที่,สถานที่ แห่ง เช่น ท่านอยู่หนใด: ก.ถอยหลัง เช่น เตียวหนหลัง-เดินถอยหลัง |
ฝุ่น | ฝุ่ร | [ฝุ่น] | น.ผงดินแห้งหรือสิ่งอื่นที่เป็นผงละเอียด เมื่อโดนลมจะฟุ้งกระจาย |
ยอกป้อด | ยอฯกพอฯด | [ยอกพอด] | ก.หกล้มก้นกระแทก |
ม่ำ | มา | [ม่ำ] | ก.เคี้ยวข้าวให้ละเอียดเพื่อป้อนให้ทารก; ม่าม ก็ว่า ดู...เข้าม่าม |
สาบ | สาปฯ | [สาบ] | น๑.กลิ่นเหม็นชนิดหนึ่ง เช่น กลิ่นผ้าที่ใช้แล้วไม่ได้ซัก,กลิ่นสุนัขที่ไม่ได้อาบน้ำนานๆ น๒.ชื่อแมลงสาบชนิดที่บินไม่ได้ ถ้ามีปีกบินได้เรียก แมงแส็๋บ น๓.ผักสาบ - ชื่อไม้เถามีหัว ยอดอ่อนสุกแล้วกินได้ ก๑.แซม,เติม,ปะ,เสริม ก๒.ดมกลิ่น,ได้กลิ่น ว.มีกลิ่น |
อ๋ดสะหล๋ะ | อ฿ดฯสๆลฯะ | [อดสละ] | ก.บากบั่น,อุตส่าหะ,พากเพียร; อ๋ดส๋ะอ๋ดสา ก็ว่า |
หม่อง | ห่มฯอฯง | [หม่อง] | น๑.เรียก - คำนำหน้าชื่อชายชาวพม่า ถ้าสูงอายุใช้ อู น๒.เรียกยาขี้ผึ้งว่า อยาหม่อง น๓.หมันดง - ชื่อพรรณไม้ยืนต้นนิยมใช้ยอดเป็นผัก เรียกผั๋กหม่อง |
เต๊าฮอด | เทั้าฯรอฯด | [เท้ารอด] | ก.จนถึง,จนกระทั่ง |