พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
วึ่นๆ | วึ่นฯๆ | [วึ่นๆ] | ว.การเคลื่อนไหวของคน สัตว์ หรือ สิ่งของจำนวนมากๆ ที่รวดเร็วและสับสนไม่เป็นระเบียบ เช่น แมงเม่าบินวึ่นๆ,ใบไม้ปิ๋ววึ่นๆ - ใบไม้ปลิวว่อน(เพราะถูกลมพัดอย่างแรง); พึ่นๆ,วื่นๆ ก็ว่า |
ป้าทย์ | พาท์ยฯ | [พาทย์] | น.ระนาด - เครื่องดนตรีไทยประเภทตีชนิดหนึ่ง ประกอบด้วยลูกระนาดทำด้วยซี่ไม้เนื้อแข็ง ร้อยเชือกหัวท้ายเรียงติดกันเป็นผืนขึงแขวนบนราง ใช้ร่วมประโคมในวง พิณพาทย์ หรือวง ปี่พาทย์ |
วิดใส่ | วิดฯไส่ | [วิดใส่] | ก.กระโดดเข้าหา |
ก๋ำขี้ดีกว่าก๋ำต๋ด | กำขี้ดีก่วฯากำต฿ดฯ | [กำขี้ดีกว่ากำตด] | สำ.ก๋ำขี้ดีกว่าก๋ำต๋ด เป็นสุภาษิตคำสอนโบราณ ที่ชาวถิ่นเหนือเรียกว่า ''กำบ่าเก่า''; ก๋ำขี้ดีกว่าก๋ำต๋ด - มีความหมายว่า ได้บ้างนิดๆหน่อยๆ ดีกว่าไม่ได้อะไรเลย; ควรมีความพอใจในสิ่งที่ได้ แม้ไม่มากนัก ถ้านำไปใช้ประโยชน์ได้ ควรยินดีรับไว้ ดังคำพังเพยของภาษาไทยกลางว่า ''กำขี้ดีกว่ากำตด-สิบเบี้ยใกล้มือ'' |
ไม้ดู่ | ไม้ดู่ | [ไม้ดู่] | น.ไม้ประดู่ - ไม้ต้นขนาดใหญ่ เปลือกต้นสีเทา แตกเป็นร่องตื้นๆ ตามยาว กิ่งทอดย้อยต่ำลง ผลเป็นฝักกลมแบนมีปีกโดยรอบ มีเมล็ด ๑ เมล็ดนูนออกมา ปลูกเป็นไม้ให้ร่มเงาตามถนนและสวนสาธารณะ |
แมงม้า | แมงฯม้า | [แมงม้า] | น.ตั๊กแตนตำข้าว/ตั๊กแตนต่อยมวย - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียก ''แมงม้า''; ตั๊กแตนตำข้าว หรือ แมงม้า ลักษณะทั่วไปลำตัวยาวเรียว 5-6 ซ.ม. ปีกสีเขียวใบไม้ ประดับด้วยจุดสีเหลืองข้างละ 1 จุด อกสีเหลืองอมเขียว อกปล้องแรกยืดยาว ขาคู่หน้าเป็นแบบหนีบขนาดใหญ่ที่แข็งแรง และยังมีขอบหยักคล้ายซี่เลื่อยแหลมคม ไว้ช่วยตะปบเหยื่อไม่ให้หลุดก่อนที่จะกิน ที่พัฒนาให้กลายเป็นขาหนีบใช้สำหรับจับเหยื่อ, ตาขนาดใหญ่สีน้ำตาล และมีตาเดี่ยวอีก 3 ดวง อยู่ตรงกลางหน้าผากระหว่างตารวมทั้ง 2 ข้าง ตาเดี่ยวทำหน้าที่รับแสงมากกว่ารับภาพเหมือนตารวม, ขณะทำการจับเหยื่อทำท่ายกขาขึ้นประกบกันและโยกไปมาคล้ายท่ายกมือไหว้หรือการจรดมวย อันเป็นที่มาของชื่อ หรือคล้ายม้าย่องกำลังยกขาหน้า จึงได้ชื่อว่า ''แมงม้า'' ส่วนหัวสามารถหมุนคอได้เกือบ 360 องศา จึงจัดเป็นแมลงที่สามารถมองผ่านไหล่ของตัวเองไปด้านหลังได้), แมงม้า กินแมลงชนิดอื่น หรือศัตรูพืช เป็นอาหาร |
หนวดโว้ง | หนฯวฯฯดโว้฿งฯ | [หนวดโว้ง] | น.หนวดโง้ง |
ตันหูตันต๋า | ทันฯหูทันตา | [ทันหูทันตา] | ว.ทันตาเห็น |
ตั๋ง | ตังฯ | [ตั๋ง] | น.ตัง - ยางไม้หลายๆ ชนิด เช่น ยางไม้ข่อย ยางไม้ฮี้ ยางไม้ลุง ยางไม้มะเดื่อ เป็นต้น ผสมน้ำมันยาง คนให้เข้ากัน ต้ม หรือเคี่ยวให้ข้นเป็นยางเหนียว ใช้ดักสัตว์ เล็ก เช่น จั๊กจั่น มด แมลงวัน เป็นต้น; ยางตั๋ง ก็ว่า ว๑.เรียกคนที่นั่งคุยนานๆ ว่าก้นตั๋ง ว๒.กลิ่นเหม็นหืน อย่างกลิ่นน้ำมันพืชที่ทิ้งไว้นานๆ เรียก เหม็นตั๋ง ว๓.เป็นยางเหนียวหนืด มักใช้รวมกันว่า เป๋นตั๋งเป๋นเหนียว เช่น น้ำลายเป๋นตั๋งเป๋นเหนียว - น้ำลายเหนียวหนืด |
หล้อ | หลฯอฯ | [หล้อ] | ก.อาการที่สุนัขทำหูลี่ หรือหรุบหาง |