พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา
โดย อ.จรีย์ สุนทรสิงห์
ออกเสียงล้านนา | อักษรล้านนา | เทียบอักษรไทย | ความหมาย |
---|---|---|---|
ขี้โขดขี้เกี้ยด | ขี้โข฿ดฯขี้คยฯด | [ขี้โขดขี้เคียด] | ก.โกรธง่าย |
นับอยฺู่นับกิ๋น | นัปฯอยฯู่นัปฯกินฯ | [นับอยู่นับกิ๋น] | ก.อยู่กินไปเรื่อยๆ,อยู่ไปวันๆ |
ผีปู่ย่า | ผีปู่ย่า | [ผีปู่ย่า] | น.ผีบรรพบุรุษ - ผี หรือวิญญาณของบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว เป็นผีประจำตระกูลที่มีการนับถืออยู่ในวงศ์ญาติเดียวกัน โดยจะมีบทบาทและหน้าที่เป็นตัวเชื่อมความสัมพันธ์ในกลุ่มเครือญาติ ทำให้มีการแก้ไขปัญหาหรือยุติข้อขัดแย้งในหมู่เครือญาติได้ สืบทอดกันทางฝ่ายหญิง หากแม่ตายลูกสาวคนโตจะเป็นผู้รับช่วงต่อ ถ้าลูกสาวคนโตไม่สามารถจะรับสืบทอดด้วยเหตุผลใดก็ตาม ลูกสาวคนถัดไปจะเป็นผู้รับช่วงแทน จะย้ายไปอยู่ที่ใดก็ต้องรับผีปูย่าตามไปด้วย ผู้ประพฤติตนอยู่ในจารีตประเพณี ผีปู่ย่าจะช่วยให้มีความสุขความเจริญตามสถานภาพหากทำผิดประเพณีผีปู่ย่าก็จะลงโทษ |
หนปายใน | ห฿นฯพายฯใน | [หนพายใน] | น.ฝ่ายบรรพชิต,ฝ่ายสงฆ์; ปายใน ก็ว่า |
งูก่านป้องขาว | งูก่านฯป้ลฯอฯงขาวฯ | [งูก่านปล้องขาว] | น.งูทับสมิงคลา/งูขาวดำ ถิ่นเหนือเรียก ''งูก่านป้องขาว''; - เป็นงูที่มีพิษร้ายแรงมาก ลำตัวเป็นปล้องขาวสลับดำ แต่ท้องจะไม่เป็นปล้องอาจมีสีเหลืองหรือขาว หัวยาวแบน หางเรียวยาวแหลม อาศัยอยู่ตามป่าที่ใกล้ลำห้วยหรือแหล่งน้ำ ออกหากินตอนกลางคืน ตามป่าใกล้ลำห้วย หรือตามป่าที่มีความชุ่มชื้น กลางวันซ่อนตัวตามใต้ขอนไม้หรือในโพรง; งูขาวดำ ก็ว่า. |
ปีนักฉัตร | ปีนักฯฉัระฯต | [ปีนักฉัตร] | น.ปีนักฉัตร หรือ นักษัตรปีเกิด ภาษาถิ่นพายัพ(คำเมือง)เรียก ''ปี๋ตั๋วเปิ้ง''; ดู...ปี๋ตั๋วเปิ้ง |
ลำปาง | ลำพางฯ | [ลำพาง] | น.ลำปาง/จังหวัดลำปาง - สร้างเมื่อ พ.ศ.1223 พร้อมกับเมืองหริภุญชัย(ลำพูน) ให้ชื่อว่า ''นครเขลางค์'' ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็น ''นครลำปาง'' ได้จัดตั้งเป็นจังหวัด ในปี พ.ศ.2435 สมัยรัชกาลที่ 5 โดยขึ้นอยู่กับมณฑลพายัพ ในปี พ.ศ.2458 ต่อมาได้มีประกาศยกเลิกมณฑลทั่วราชอาณาจักร ลำปางจึงมีฐานะเป็น ''จังหวัดลำปาง'' ปัจจุบันเป็น 1 ใน 8 ของจังหวัดในดินแดนล้านนา ได้แก่ ลำปาง เชียงใหม่ ลำพูน เชียงราย พะเยา แม่ฮ่องสอน แพร่ น่าน; ''รถม้า'' เป็นสัญลักษณ์อย่างหนึ่งของลำปาง ตั้งแต่ พ.ศ.2458 เมื่อสร้างรางรถไฟมาถึงลำปาง รถม้ามีบทบาทสำคัญเป็นพาหนะรับส่งผู้โดยสารจากสถานีรถไฟเข้าสู่ตัวเมือง จนกระทั่งถึงปัจจุบัน และเป็นที่นิยมของนักท่องเที่ยว อาจกล่าวได้ว่าปัจจุบัน รถม้า เป็นยานพาหนะสำหรับใช้เพื่อการท่องเที่ยวประจำจังหวัดลำปาง; คำขวัญของจังหวัดลำปาง ''ถ่านหินลือชา รถม้าลือลั่น เครื่องปั้นลือนาม งามพระธาตุลือไกล ฝึกช้างใช้ลือโลก'', กระเจา หรือ ขะจาว เป็นต้นไม้ประจำจังหวัด; ดู...ขะจาว |
อยฺากน้ำ | อยฯากฯนาฯ | [อฺยฺากน้ำ] | ก.กระหายน้ำ |
ตากหน้า | ตากฯห้นฯา | [ตากหน้า] | ก.ทนอาย,ทำเป็นหน้าด้าน |
จี๋มจี้จี๋มจีด | จีมฯจี้จีมฯจีดฯ | [จีมจี้จีมจีด] | ดู...จิ๋มจี้ |