น.ผีหม้อนึ่ง - ผีประจำหม้อนึ่งไหข้าวในครัวเรือนของชาวล้านนา เชื่อกันว่าเป็นผีที่ศักดิ์สิทธิ์ มีบทบาทในการดูแลรักษาคนในครอบครัวให้อยู่เย็นเป็นสุข เมื่อยามเจ็บป่วยก็จะมีพิธีลงผีหม้อหนึ้ง เพื่อทำนายทายทักหาสาเหตุและวิธีรักษาโรค อุปกรณ์ลงผีหม้อนึ่งมีกระด้งใส่ข้าว สาร หม้อนึ่ง ไหข้าวที่สวมเสื้อโดยสอดไม้ในแขนเสื้อให้เป็นแขนหุ่น ขยุ้มเสื้อส่วนคอให้เป็นก้อนทำเป็นหัว เครื่องบูชาในการลงผีหม้อนึ่งมีเงิน ค่าขั้นตั้งตามแต่กำหนด สวยดอก หมาก พลู บุหรี่ พร้อมข้าวสาร ใส่ลงไปในกระด้ง แล้วจุดธูปเทียนเรียกวิญญาณผีเข้ามาสิงในหม้อนึ่งนั้น แล้วถามถึงเหตุการณ์ต่างๆ ซึ่งมักจะเป็นการถามเรื่องสุขภาพ การเจ็บป่วยเกิดขึ้นเนื่องจากอะไร วิญญาณที่สิงในหม้อนึ่งก็จะตอบโดยการใช้แขนหม้อนึ่งขีดเขียนลงไปในกระด้งที่มีข้าวสารเป็นรูปต่างๆ เพื่อทำนายบอกกล่าว; ผีย่าหม้อหนึ้ง,ผีปู่ดำย่าดำ ก็ว่า